Różne formy wspomagania nawigacji statku pełnomorskiego mają miejsce na akwenach ograniczonych, należących do tak zwanych obszarów nawigacyjnie trudnych. Wspomaganie nawigacji może odbywać się bezpośrednio przez pilota będącego na mostku lub znajdującego się na lądzie. Ponadto operatorzy VTS z lądu wspierają kapitana statku określonym zakresem informacji w sytuacjach nawigacyjnie trudnych oraz na akwenach ograniczonych.
Specyfika nawigacji w tych obszarach polega na:
• konieczności dokładnego zaplanowania nawigacji;
• zachowaniu marginesu bezpieczeństwa wokół statku (domeny) na trasie pływania;
• korzystaniu z usług pilota i operatora VTS;
• ciągłym monitorowaniu danych nawigacyjnych (w tym pozycji statku);
• bezpiecznym manewrowaniu statkiem (prędkość bezpieczna);
• respektowaniu lokalnych przepisów prawnych i zaleceń władz administracyjnych portu;
• umiejętności współpracy z lokalnymi ośrodkami infrastruktury eksploatacyjnej obszaru pilotowania.
Nawigacja pilotowa jest jedną z metod prowadzenia statków w rejonach trudnych nawigacyjnie. W rejonie tym występują szczególnie trudne warunki pływania statku, ze względu na zakłócenia zewnętrzne środowiska, jak: prądów, wiatrów, falowania, obniżonej widzialności, płytkowodzia, wąskich przejść i zwiększonego ruchu statków. Ten rodzaj nawigacji wymaga przede wszystkim doskonałej znajomości lokalnych warunków nawigacyjnych oraz praktyki manewrowej w tym rejonie. Pilot powinien mieć perfekcyjnie opanowane informacje dotyczące parametrów geometrycznych obszarów wodnych, a więc batymetrii trasy, prądów pływowych i stałych, wahań poziomu morza oraz klasycznego oznakowania nawigacyjnego. Ponadto pilot powinien wykorzystywać wszystkie metody określania pozycji - zarówno wizualną jak i elektroniczną. Nieodzowna jest przy tym znajomość przepisów portowych i manewrowania statkiem, a także umiejętność wykorzystania otrzymywanych informacji, zwłaszcza z lądowych systemów wspomagania nawigacji, jak VTS, będącego podstawą bezpiecznej nawigacji. Proces nawigacji pilotowej polega na jak najdokładniejszym, ciągłym określaniu pozycji, opartym na kontroli pozycji, w celu utrzymania statku na zaplanowanej trasie oraz z dala od niebezpieczeństw nawigacyjnych.