30 (10)

W 1946 roku były premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill wygłosił w Ful-ton słynne przemówienie, które zostało uznane za początek tzw. zimnej wojny. Zawarta w nim krytyka polityki Moskwy była symbolicznym rozpadem Wielkiej Koalicji. Zgodnie z postanowieniami Wielkiej Trójki, powziętymi w Jałcie i Poczdamie. Niemcy zostały podzielone na 4 strefy okupacyjne: radziecką, amerykańską, brytyjską i francuską. W latach 1945-1946 przed powołanym przez wielkie mocarstwa Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym odbył się proces przywódców III Rzeszy. Oskarżono ich o zbrodnie przeciw ludzkości i pokojowi. Spośród 22 oskarżonych 12 zostało skazanych na śmierć,

7 na kary więzienia,

3 uniewinniono. Za organizacje zbrodnicze zostały uznane SS. SD. kierownictwo NSDAP

W czerwcu 1948 roku ZSRR wprowadził blokadę stref zachodnich w Berlinie. Amerykanie zdecydowali się uruchomić most powietrzny, który umożliwił zaopatrzenie miasta w niezbędne produkty. Blokada doprowadziła świat na krawędź kolejnej wojny światowej; dopiero w maju 1949 roku ZSRR od niej odstąpił.

Wojna koreańska,

XX Zjazd KPZR

Wkrótce wybuchła wojna koreańska (1950-1953), w którą bezpośrednio zaangażowały się USA i Chiny, a pośrednio ZSRR. Świat po raz kolejny stanął na krawędzi otwartego konfliktu. W końcu zawarto rozejm przywracający podział polityczny Półwyspu Koreańskiego.

W 1953 roku zmarł przyv/ódca ludzkości, chorąży pokoju, geniusz Kaukazu, czyli Józef Stalin Nowe kierownictwo dużą uwagę przywią

zywało do zwołanego w 1956 roku XX zjazdu KPZR. W jego trakcie Nikita Chruszczów przedstawił krytykę rządów Stalina, kultu jednostki, terroru lat 30-tych (wymierzonego w partię), lawnego ingerowania w sprawy wewnętrzne państw bloku socjalistycznego.

Berlin, Kuba, Wietnam

Zapoczątkowana przemówieniem Churchilla w Fulton zimna wojna, po kryzysie berlińskim i wojnie koreańskiej, weszła w latach 50-70-tych w nową fazę. Krótkotrwałe odprężenie przerwało wzniesienie w 1961 roku przez władze NRD muru izolującego Berlin Zachodni. W 1959 roku władzę na Kubie przejął Fidel Castro. Usadowienie się komunistów w rejonie Morza Karaibskiego naruszało bezpieczeństwo Stanów Zjednoczonych. Po nieudanej operacji kubańskich emigrantów, kierowanych przez CIA, w Zatoce Świń w 1961 roku, Castro zwrócił się do ZSRR z prośbą o pomoc. Na Kubę przerzucone zostały radzieckie jednostki rakietowe. Wobec realnego zagrożenia rozlokowania radzieckiej broni atomowej kilkaset kilometrów od USA, prezydent John Fit-zgerald Kennedy wydał rozkaz blokady wyspy. Tymczasem w jej kierunku płynęła flotylla radzieckich okrętów wojennych. Ostatecznie Chruszczów ustąpił, na mocy zawartego porozumienia USA wyrzekły się agresji na Kubę, a ZSRR zlikwidował instalacje rakietowe.

Polska po wojnie

Wraz z zakończeniem II wojny światowej ukształtowały się dwa przeciwstawne bloki polityczne: komuniści (PPR), popierani przez PPS. SD i SL oraz reaktywowane przez przybyłego z Londynu Miko

J. F. Kennedy

łajczyka PSL. Mimo ze wszystkie te partie wchodziły w skład utworzonego w 1945 roku Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, dzieliła je wizja przyszłości kraju. W wyniku ustaleń jattańsko-poczdamskich Polska znalazła się w radzieckiej strefie wpływów i podzieliła losy innych państw tej części Europy.

Dzieje Polski powojennej wyraźnie można podzielić na kilka etapów. których granice wyznaczają kryzysy polityczne-. 1945-1947 -okres walki o władzę, eliminacja opozycji politycznej i zbrojnego podziemia; 1947-1956 - budowa na wzór stalinowski państwa totalitarnego zakończona kryzysem poznańskim. 1956-1970 - rządy Władysława Gomułki, odejście władz od ortodoksyjnego systemu totalitarnego, budowa socjalizmu spod znaku „małej stabilizacji", których kresem był wybuch niezadowolenia na wybrzeżu w 1970 roku. Lata 1970-1980 to rządy Edwarda Gierka i próba budowy .drugiej" Polski za pomocą zachodnich kredytów, zakończona strajkami w całym kraju i powstaniem Solidarności. Okres 1980-1981 to czas względnej wolności, zamknięty wprowadzeniem stanu wojennego i kryzysem społeczno-•gospodarczym. Schyłek lat 80-łych przyniósł porozumienia okrągłego stołu i budowę suwerennego państwa opartego na prawie i wolnościach obywatelskich.

Walka o władzę

Wraz z zakończeniem wojny komuniści konsekwentnie zmierzali do przejęcia pełni władzy w państwie. PPR kontrolowała wojsko, aparat bezpieczeństwa, kontynuowała terror zapoczątkowany w 1944 roku. Na wschodnich obszarach Polski walki przybrały charakter wojny domowej. Przeprowadzone w atmosferze terroru referendum (1946), a następnie wybory (1947), w wyniku fałszerstw przyniosły oszukańcze zwycięstwo komunistom. Kilka miesięcy po wyborach, wobec wzrastającego terroru i obawy przed aresztowaniem. Stanisław Mikołajczyk w październiku 1947 roku opuścił Polskę, tym samym nastąpił kres istnienia legalnej opozycji.

Stalinizm

W 1948 roku doszło do Kongresu Zjednoczeniowego PPR i PPS -powstała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR). Jej kierownictwo zdominowali członkowie PPR-u na czele z Bolesławem Bierutem

Kolejnym posunięciem komunistów było zjednoczenie SL i PSL, w wyniku czego doszło do utworzenia Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL). W 1952 roku sejm uchwalił nową Konstytucję. Kierownicza rola w państwie została za rezerwowana dla PZPR-u. Umocnieniu rządów komunistów towarzyszył wzrost represji w stosunku do społeczeństwa. Tysiące działaczy niepodległościowych znalazło się w więzieniach, na wielu wykonano wyroki śmierci. Urząd Bezpieczeństwa (UB), naśladując metody radzieckiego aparatu bezpieczeństwa, wymuszał torturami lub szantażem zeznania oskarżonych. Władza urządzała procesy pokazowe, w czasie których sterroryzowani, zastraszeni ludzie przyznawali się do wszystkiego. czego wymagała wyreżyserowana rozprawa. Walczono też z Kościołem katolickim, 1953 roku aresztowany został prymas kardynał Stefan Wyszyński i kilku biskupów.

Rok 1956, 1968, 1970

Tymczasem trudności rynkowe i brak podstawowych swobód obywatelskich, wszechwładza urzędu bezpieczeństwa, budziły w społeczeństwie opór. W czerwcu 1956 roku robotnicy Zakładów Cegielskiego w Poznaniu ogłosili strajk i ruszyli pod budynek Komitetu

ŚWIAT

WSPÓŁCZESNY