31

Metodologia nauk (stricte, sensu stricto)

Rozstrzygalność logiczna (teoretyczna) realizuje się przez ukazanie związku z innymi hipotezami czy prawami.

Rozstrzyganiu towarzyszy budowanie teorii. Zebrany materiał w postaci danych doświadczenia, a także hipotezy, prawa, zasady trzeba uporządkować logicznie - tak, aby ze zdań bardziej ogólnych wynikały mniej ogólne (uzasadnianie pośrednie), oraz rzeczowo - wydzielanie zdań odnoszących się do określonego działu rzeczywistości.

Taki układ praw, hipotez, zasad, definicji rzeczowo i logicznie uporządkowanych nazywa się teorią. Teoria nie jest czymś niezmiennym, przedstawia w określonej epoce stan wiedzy w danej dziedzinie.

Stanowiska ze względu na stosunek teorii do rzeczywistości

1)    realizm

a)    deskryptywizm - eksponowana jest funkcja opisowa teorii (teoria w pierwszym rzędzie opisuje rzeczywistość);

b)    eksplanacjonizm - niezależną funkcją nauki jest wyjaśnianie lub szerzej: systematyzowanie wiedzy (K. R. Popper,

M. Bunge).

2)    pragmatyzm

a)    instrumentalizm - teoria jest narzędziem porządkowania, organizowania danych doświadczenia, służy przebudowie świata (pragmatyzm dewey’owski, marksizm);

b)    konwencjonalizm - teoria jest narzędziem umownym, ma być narzędziem prostym, wygodnym i ^eleganckim, estetycznie przedstawiającym wiedzę o świecie.

5.6. Etapy postępowania badawczego    ćL

w naukach empirycznych wg indukcjonizmu iyfedukcjonizmu (zestawienie podstawowych założeń tych kierunków 1-6)

Indukcjonizm	Hipotetyzm (dedukcjonizm)
1) Główną metodą nauk empirycznych jest metoda indukcyjna, polegająca na uogólnianiu danych empirycznych.	1) Metoda stawiania w punkcie wyjścia hipotez, które nie mają charakteru uogólnień twierdzeń jednostkowych, lecz są śmiałymi antycypacjami wyników przyszłych doświadczeń (wg Einsteina są one swobodnymi tworami umysłu: free creations of mind). Pozwalają nie tylko wyjaśniać ale i przewidywać.

-ŚUA iCb-d,

O

132

		Metoda indukcyjna

2) Uogólnienia powinny być wąskie i ostrożne oraz wypowiadane na podstawie dostatecznie dużej liczby faktów jednostkowych, by jak najmniej odbiegały od doświadczenia. | L_		2) Trzeba formułować hipotezy tak, by miały jak największą zawartość informacyjną, tj. jak największy zasięg i maksymalnie śpisłe sformułowania. Hipotezy takie są bowiem ryzykowne (łatwo je obalić) i mają małe prawdopodobieństwo a priori.
3) Kładzie się nacisk na formułowanie twierdzeń dotyczących zjawisk bezpośrednio obserwacyjnych, w tym na ustalanie tzw. praw empirycznych.		3) Kładzie się nacisk na wanie twierdzeń teorel dotyczących obiektów t nych, które nie dają si średnio obserwować (kc teoretyczne).	formuło-ycznych, ęoretycz-ę bezpo-nstrukty
4) Uważa twierdzeni za niezawodne i ne. Są czymś w ro fundamentu nauki piryczną.	a obserwacyjne nieodwoływal-dzaju trwałego i jej bazą em-	4) Również i te twierdzeń we, podstawowe), jak v inne, uważa się za zawo ma bowiem twierdzeń ływalnych, gdyż wszystk potetyczne i przyjmowań na próbę, w celu dalszej	ą (bazo-/Szystkie dne. Nie ąieodwo-ia są hi-ajedynie krytyki.
5) Zadaniem sprawdź firmacja twierdze o możliwie nąjlicz odwołujące się do . materiału______	ania jest kon-ń w oparciu niejsze zdania różnorodnego	5) Dąży się do obalenia t' i takie próby podejmo\ ustawicznie. Gdy mimo t obalenia teoria nie poć im, jest wówczas uważan roborowaną w dużym sto	wierdzeń vane są ych prób dała się i za sko-pniu.
6) Podkreśla się kumulatywny charakter rozwoju wiedzy. Rozwój ten osiąga się głównie przez dodawanie wciąż nowych twierdzeń do -zasobu-twierdzeń już przyjętychr Nauka rozwija się ewolucyjnie, poprzez gromadzenie coraz to większej liczby twierdzeń.		6) W rozwoju nauki obserwuje się co jakiś czas głębokie kryzyśy, które prowadzą do rewolucji naukowych. Gromadzenie wiedzy odby-- - wa—się nie tyle przez dodawanie nowych twierdzeń do stajrych, ile przez zawężanie pola twierdzeń możliwych hipotez w dródze eliminacji hipotez, które okązały się fałszywe. Preferuje się hipotezy o maksymalnej zawartości informacyjnej.

ŁutbCłk Ze^ę

133