2455029191

Założenia teoretyczne i metodologiczne nauk o polityce publicznej 17

nieje. Pomimo swej teoretycznej elegancji, model ten należy uznać za nieprawomocny, ponieważ założenia, na podstawie których go skonstruowano, są nierealistyczne i sfalsy-fikowane poprzez wiele badań empirycznych.

Model ograniczonej racjonalności

Wiara w pełną racjonalność działania, propagowana w modelu racjonalnego działania, została zakwestionowana przez H. Simona. Badacz ten uznał, że ograniczenia kognitywne powodują, że człowiek nie jest w stanie pozyskać i przetworzyć odpowiedniej — na potrzeby klasycznego modelu decyzyjnego — informacji. Skłania go to do sformułowania tezy o „ograniczonej racjonalności”, pojmowanej jako stan, w którym problemy nie są rozwiązywane poprzez poszukiwania rozwiązań optymalnych, ale poprzez zastosowanie rozwiązań satysfakcjonujących²⁶. Model ten odnosi się do sytuacji, w której decydenci podejmują decyzje w warunkach braku pełnej informacji, w stanach niepewności, ryzyka i sprzecznych oczekiwań. Sposobem weryfikacji poprawności przyjętego sposobu rozwiązania problemu jest ocena jego wyników. Ważne miejsce w tym modelu zajmują heurystyki rozumiane jako proste i praktyczne zasady podejmowania decyzji w sposób szybki i efektywny. Heurystyki tylko do pewnego stopnia bazują na faktach, stanowią one raczej uproszczone schematy poznawcze, ukształtowane i zinternacjonalizowane przez decydenta.

Model inkrementalny

W krytyce racjonalnego działania człowieka dalej posunął się C.E. Lindblom. Zdaniem tego autora decyzje mają charakter inkrementalny i służą korygowaniu decyzji uprzednio podjętych. Badacz ten utrzymuje, że tworzenie polityki jest kompleksowym procesem bez zdefiniowanego początku i końca, efektem interakcji aktorów społecznych, wytwarzających efekt zwany polityką²⁷. Wychodząc z tego założenia, badacz ten buduje — w opozycji do modelu klasycznego i administracyjnego — model inkrementalny, który zakłada, że problemy w organizacjach są zbyt skomplikowane i dlatego tworzenie teoretycznych konstrukcji ich rozwiązywania przynosi ograniczony efektu. W tym modelu podjęcie decyzji nie jest oparte na wnikliwych analizach, pomija się w nich rozpatrywanie wszystkich możliwości, ponieważ jest to zbyt kosztowne i czasochłonne. W przypadku podjęcia decyzji, która okaże się wadliwa lub przyniesie za sobą negatywne, nieprzewidywalne konsekwencje, rozpoczyna się działania służące ich skorygowaniu. Istotą procesu decyzyjnego w modelu inkrementalnym jest zatem nieustanny ciąg korygowania decyzji.

Model mieszany

Próbą wypracowania kompromisu między poglądami Simona i Lindbloma był tak zwany mieszany model oceny, opracowany przez A. Etzioniego²⁸. Łączy on elementy

²⁶ H.A. Simon, Decision making: rational, nonrational, and irrational, „Educational Administration Quarterly” 29,1993.

²⁷ Ch.E. Lindblom, The science ofmuddling through’, „Public Administration Review” 19,1959, nr 2.

²⁸ A. Etzioni, Mixed scanning: a third approach to decision-making, „Public Administration Review” 27, 1967, nr 4.