31 (8)

Wirusy są na ogół wrażliwe na duże wahania pH, temperaturę ponad 37°C (niektóre ulegają inaktywacji juz po kilku godzinach w temperaturze pokojowej), wysychanie i światło.

Równie ważne jest też właściwe miejsce pobrania próbek. Zwykle odpowiada ono głównej lokalizacji objawów i zmian chorobowych. Są jednak wyjątki. Zakażenie ośrodkowego układu nerwowego może być wywoływane przez wirusy występujące w przewodzie pokarmowym (np. enterowirusy przy chorobie cieszyńskiej u świń i przy polio u ludzi), w układach oddechowym lub rozrodczym (np. herpeswirusy, paramy-ksowirusy). Zapalenie mózgu może rozwinąć się w bardzo odległej fazie

TABELA 1. Pobieranie prób do badania wirusologicznego w zależności od obrazu klinicznego* (Gibbs, 1979)

Choroba	Przyżyciowo	Po śmierci
Narządu oddechowego i oczu	wymazy z nosa i spojówek, krew**	tkanki z wybranych części zajętych narządów i przynależne węzły chłonne
Skóry, błon śluzowych jamy ustnej i narządu rodnego	zeskrobiny ze zmian, wymazy, krew	*
Zapalenie żołądka i jelit	kal, krew	i zawartość jelit
Ogólnoustrojowa	krew, wymazy z nosa i narządów moczowo--płciowych, kal	tkanki z różnych narządów, włącznie z układem siatcczkowo-śródbłonko-wym
Ośrodkowego układu nerwowego	krew, płyn mozgo wo--rdzeniowy (jeżeli to możliwe), kał. wymazy z nosa i narządów moczowo--płciowych	tkanki z wybranych miejsc zajętego układu i przynależne węzły chłonne
Dróg moczowych	wymazy z narządów moczowo-płciowych, mocz, krów	«
Ronienie	krew ze śluzu pochwowego matki	tkanki z łożyska i narządów płodu, krew z serca płodu, zawartość jelit

''Jeśli to możliwe, przesłać do badania żywe zwierzę, całe zwłoki lub poroniony płód; "w miarę możności surowicę bez skrzepu do badań serologicznych i próbki z an-lykoagulantcm do innych badań

zakażenia (np. u starych psów po przebyciu za młodu nosówki) — wtedy wykazanie etiologicznej roli zarazka może" być bardzo trudne i wymaga użycia specjalnych metod.

Znajomość patogenezy podejrzewanego zakażenia wirusowego ułatwia dobór dodatkowych miejsc pobrania próbek, także z narządów nie powodujących w danej chwili objawów i zmian klinicznych. Dzięki temu laboratorium rozpoznawcze ma większe możliwości badań diagnostycznych. W razie wątpliwości terenowy lekarz wet. powinien porozumieć się telefonicznie z wirusologiem — korzyść będzie obustronna, gdyż ten drugi uzyska więcej danych ukierunkowujących postępowanie rozpoznawcze.

Tabela 1 przedstawia ogólne zasady dotyczące miejsca pobierania próbek. Bardziej dokładne wiadomości na ten temat podano w części szczegółowej książki przy omawianiu poszczególnych chorób wirusowych.

Wymazy z nosa, jamy ustnej, jelita prostego, steku u ptaków itd. pobiera się za pomocą wacików owiniętych na dość długich (zależnie od wielkości zwierzęcia) drewnianych wyjałowionych patyczkach. Każdy patyczek umieszcza się w oddzielnej probówce lub większą ich liczbę razem w jednym większym pojemniku. Po pobraniu wymazu wacik odlamujc się, opierając go o brzeg probówki lub innego naczynia zawierającego odpowiedni płyn. Wypluczyny z jamy nosowej pobiera się za pomocą właściwej długości elastycznych wężyków nałożonych na strzykawkę wypełnioną płynem o dalej podanym składzie. Wyciekający płyn zbiera się do podstawionych szerokich naczyń; można też posługiwać się odpowiednimi zbiorniczkami umocowanymi wokół wężyka.

Przed pobieraniem zeskrobin skóry trzeba ją uprzednio zmyć wodą lub płynem fizjologicznym; nie należy używać do lego celu alkoholu, gdyż niszczy on większość wirusów. Zeskrobmy zc skóry i z błon śluzowych powinny być pobrane także z obwodu i podstawy zmian chorobowych. Najlepiej posługiwać się ostrzem skalpela zwilżonym płynem przeznaczonym do transportu próbki. Niekiedy pobranie materiału do badań wymaga przedtem podania zwierzęciu środków uspokajających lub zastosowania miejscowego znieczulenia.

Próbki umieszcza się w odpowiednich płynach konserwujących, zapewniających minimalne straty wirusa w czasie transportu do laboratorium. Takim płynem jest najczęściej buforowy roztwór Hanksa, zawierający odpowiednią ilość antybiotyków zwykle używa się penicyliny,

31