324 325

*    / ivf»i. I ••    . lVr4ija 1- <*nv p"

.= .•» | I •» -.U. tffl !'(;.• h / * 14    lhW*ł. ptłJWr.l

** «:łc-!jw» ivitfcu priyfcUifr l -»bw.iru /upeimi- now«.*|. wepekwmei    fVm rj.i-m poten.Mł cyst-

Z«Hi    }«•'! & rti n>fł>ir/it<>M mię-l/v ukry-

i\mj .:!<•: banumurM powsrj* .mi* fortun i kupowanw dc■ - V. i ptipc; rnv*h ri iłtu M*"vm pi •. Li/ciit illa opinii pu Mkanai.

ś.j -.lilak .łiśimu urv opaite na (ckstaih liu m-kuli, i' ■. i. £,jk/.c teksty kulturo/nawizr. które pozwalają •iii rw«i. sic oil w\ila! /cłi bieżnych ku ictl* ki|i operuj crj tif»ir**ym iiv\tjn>em    W tcksiic W po\zuki

»    • ..-'i .1 :    •-. * ii. /-'JsimiMi Pion Saarota i2000)

zimuje się koi zcniami legii pojęcia, którego pi wicn ic-iit i*ms dato Mv ubsci wow.u^; po przemianach IW i. Sza fotii o.i..u*i,i m m eseje kmnł«*rv poświeć one temu ,*.utad nii iuii cyuąąc i/' 'kiego pisar/a

'.V pcfiiym roli. sfowsfi ifcitwwdi jwhu hiMOrn U n : ?vsj>c ary-f«alni-a.i kh jiRifsikam • >■•*. i urc*pv Si-t*dk,n*fi pm? I- i* | Wał

tury mądralo iwciHwagi. kióui Kpi sobie i wic (koso i dtwi.sh

GMoa s i ib)

Jest w rvm krótkim cytacie zawaita puruii-_ diagnoza i geneza rynizmu. chm zapewne hun«lrt«. two"V nii'* bęiro Wylihs temu terminowi W le.*.rrivin powieś-. Hask i o /.Mm-o ne/uku s wr/ku. Twnrt ji*; ^ OMturgK*11.1 Sławomira Miozka czy Silmy |u/eg.. M#y»_ (/Vkiggi /:■ *•/    fajnym nadzorem. ilhihifiiwatm fl*w*kW

fcnijii) i /v nawet pmgr.-.m telewizyjny dla pruKtafeą^ l>i -vps/> Kiii>i,u/%a to dzieła, które otlt vw3ją nas od litego iani/ mu codneiuiei rz«n /vwi*tn« i i wminig*^ ic wVMiWim«»w,mci antonimu. dvM.m«u wobec wrfo,,. świata niożrew h i pot o /m eh

Kuhum ^nirnonw cpo/ei rnopi a kultura cynizmu. e dobł\ sli ^r'0 latach od pieiwvmh publikacji (,’titł~ ióió) dysonans społeczny naleA do klasylip----.. logii; teoii.i dysonansu test znana każdemu stutkrnio^ ,.i\. ludogn r \Yvkl,iiio\\ uj?iinc.Ki?aiącvdi na pierw;.:.;; roku. Pi zv|>omn!|mv u civnic, /o mamy tu do czynienu spnfcinrt$ó4 dwoch sadms / których |edm iiaiczęśc^ dotsezs ;asho\sania. a drugi niezgodnej /. nim potu* v, nai'iinicis/et po'!aci dy sonans występuję wówczas cl, dotli A własnego ta iAmnson i in.. 2006, s. 152-1!-] t,łowne -odkrycia dot\x/aio efektywnej zmiany post*

CynUm w tukole wyższej - wisielczy humor studentów

rynku p4tm«e races/a. Nade az p*szcz> Wkiać to zw^f«ezc/e na pnykiadzie oświaty isttwełó pansnwowe mtuinut gdzie studenci mogą bez przeszkód trwonić nanstn.Mws* pieniądze Aie m» jesteśmy uczełmą prywat-iią i.: całą powagą musimy stwierdz-o. ze każdy student powinien sam plaoć za użytkowanie budynku szkoły.

Dosyć ;uz wyzysku, jak* dotyka nasze władze uczetmane je strony bezwiednych studentów. Powiedzmy stop

I pas vvtr>»ctwu i obłudzie! I Taryfikator WSQXfZ
( Wstęp na Iw uczeini	1 PLN dziennie
I karnet na miannY	100 PLN -na 1 semes»r>
{Sklei mwty	30 PLN (iraesięcały)
Ahonamemi-• s krza solka
wykładowi	10 PLN (wykład/semestn
WC nwesięczny	15 PLN
! Kody : cho^enie na terenie uczeln •
• . *coe po kotyismi	0 50 PLN
• głośne do Korf* 4ftu	0.70 PIN
• dc -Mói z komórką	1.00 PLN
gsefi na wvM*d z mkłatki	1/2 PLN
Mm vanw kanłaktu
•; magistrem	0,30 PLN
• t śoUomn	0.50 PLN
• ? dr hah	0.70 PIN
i prry ^fi!*Jfwyr • * rty*»i ■
'zaycsĄnym	0.90 1.00 PLN
• ; resorem	iOO PLN

2    PLN

3    PIN bezpłatne

ztozerae portante ztoteme ot>woien»a BOca'i*e o powtarw e :r-r

Długocrwaie dośw adczeme z narzuconą władzą lub itwy m niepopuiamym: rorwiązaniami sarzyjąą ukształtews-rwu się swoistego sty'"j humoru absurdalnego. W repo me Europy Środkowej warunki na przestrzeni weto* byty po temu nadzwyczaj sprzyjające. W kulturach o niskim poziomie cynizmu takie dowcipy mogą być .med& wcipne". Oto np. jeden z naszych rodaków zagadną w Indiach swego kolegę z kultury .. poważnego traktowe ma ludzi*, o jego zdrowie nazajutrz po tym. jak ten skarży! się na poważne problemy z niestrawnością: .Ok. a więc żyjesz, a ja już myśtalem, że możesz nie przetrzymać nocy" (patrz ramka 2 5;. Odpowiedzią była poważna obraza o długoletnich reperkusjach.

Niemniej jednak nawet w Stanach Zjednoczonych, kraju o niskim cynizmie społecznym, wydarzenia takie jak ponowny wybór 6 W. Busha na prezydenta wywełuą u osób mu przeciwnych z partii Demokratycznej reakcje podobne cło pozycji przytoczonego taryfikatora. Na przykład doradzano, aby do czasu jego zaprzysiężeni na drugą kadencję załatwić tego rodzaju sprawy jak. przerwanie ciąży, zawarcie związku z osobą tej samej płci czy wystąpienie na drogę sądową ze sprawą o to kryminację w pracy - potem juz będzie za późno, i

324

%pmrtmAo&* ki<lhi».m ł 1 Atrybutje przyczynowe, światopoglądy i aksjomaty społeczne

\vi.i.¹.) bit- i sytUiicjtimi nieuzasadnionej uległości, a więc

podejmcwtnt zachowanie nie tłumaczy się <iilą ze-wnctrMWth nagród łluh kai}. ale koniecznością poradzę-did «thif i dysonansem.

Nietrudno zauważyć, ze cynizm społeczny dotyczy bardzo podobnego stanu rzeczy, tu również czynnikiem wywołującym test rozbieżność miedzy słowami a czynami, pm izvm na większa skalę test to rozbieżność obserwowana u innych ludzi niż generowana własnym postępowaniem.

Wydaje się, ze fenomen dysonansu pojawił się i zrobił karierę akademicka w Stanach Zjednoczonych ze względu n.i to, ze kanon tamtejszej kultury zakłada zgodność słów i czvnów, a więi uczciwość czy transparenejc Wejście na ścieżkę kłamstwa staje się zaiste wysoce niepokojącym zjawiskiem, z którym ..trzeba coś zrobić", aby przywrócić pożądany stan wewnętrznej zgodności ja i przekonania o byciu wartościowym członkiem społeczności.

Bardzo niskie wskaźniki cynizmu społecznego w europejskich krajach protestanckich oraz w Ameryce Północnej wskazują, ż.e nawet dziś, pól wieku po Festmgerze, jest to nadal kultura promująca uczciwość obywatelską w postaci zgodności słów, czynów i przekonań.

Inaczej sprawy się mają w naszym obszarze kulturowym. gdzie rozbieżności słów i czynów nie wywołuje koniecznie dysonansu uruchamiającego proces jego redukcji. lecz kształtuje cyniczny pogląd na świat.

Podsumowanie

Zapewne niniejszy rozdział jest najbardziej heterogeniczny w całej książce. Nie spina go praca jednego autora, ani też wyrazisty obrys obszaru tematycznego. Głównym zagadnieniem jest tu problematyka aksjomatów społecznych. Nie obrosła ona jednak na tyle literaturą badawczą, by poświęcić jej cały rozdział Ponadto uważałem, że zarówno psychologia atrybucji przyczynowych, jak i światopoglądów kulturowych dostarczają koniecznego umocowania dla aksjomatów, czego w pracach Bonda i Leunga nie znalazłem.

Pierwszy z poruszonych wątków, psychologii atrybu-ęji przyczynowych, nakładał na potoczne myślenie wysokie wymagania: prywatnego naukowca posługującego się logika wyjaśniania niczym uczony. Wymagania te okazały się zbyt ambitne, co doprowadziło do wyraźnego osłabienia zainteresowania badaczy zastosowaniami modeli normatywnych.

Problematyka światopoglądu i dyskursu rozszerzyła psychologię atrybucji przyczynowych o kontekst kulturowy. którego była ona początkowo pozbawiona. Paradygmat religijno-tradycjonalistyczny oraz modernistyczny rządzą się bardzo odmiennymi prawami, nie są wzajemnie przekładalne. a kwitowanie tych różnic różnym położeniem przyczyn na wymiarze wewnętrznej w. zewnętrznej lokalizacji (np. właściwości ja vs. ingerencja opatrzności) jest daleko idącym uproszczeniem. Czy i na ile postmodernizm staje się dziś paradygmatem my siania o Iwki < społecznym (poza niszą akadenweko-aftysr, cmąt - pozostaje kwestią otwartą Niewątphw-e związek między xfc> żonością społeczną a rozwojem cywilizacyjnym sugeruje ten kierunek zmian. Postmodernizm oznacza wszak akceptację braku gotowych rozwiązań dla wielu problemów traktowanych dotychczas jako „oczywtste".

Badania nad aksjomatami w większym stopniu nawiązują do problematyki światopoglądów niż atrybucji przyczynowych Do chwili obecnej mamy jednak do czynienia raczej z opisem wymiarów i z próbą nowej mapy Świn ta niż z pogłębioną analizą kulturowych źródeł przekonań.

Szczególnie dużo uwagi poświęciłem cynizmowi społecznemu, ponieważ wyraźnie odbiega on od pozytywnie sformułowanych wartości oraz ze względu na jego indv-gmiczae wręcz usytuowanie w kulturze Europy Środkowej Badania pokazujące zasoby cynizmu w stosunkach między grupowych (polsko-rosyjskich) nawiązują do doświadczeń traumatycznych, które nawarstwiały się przez dziesięciolecia jako kamuflaż słów przeczących czynom W odmienionej sytuacji politycznej cynizm odrodził się jednak w życiu publicznym na styku władzy i biznesu.

Natomiast w bilansie zamknięcia należy zwrócić uwagę na nieporuszane w dotychczasowych badaniach kwestie komunikacji interpersonalnej sterowanej przez cyniczne nastawienia. Systematyczna wiedza na ten temat jest ograniczona, natomiast anegdotyczna oparta na realiach kulturowych - niezwykle perswazyjna. Otóż w naszej kulturze przyjęte jest (począwszy od przedszkola) żartowanie z innych, zwłaszcza w sposob ukryty, gdzie na powierzchni słów nie można temu. kto żartuje zarzucie niestosowności Z kolei w kulturach anglosaskich, które wykazują szczególnie niski poziom cynizmu społecznego, takie drwiny (leasing) są traktowane jako naganne: ja jest zbyt poważnym obiektem, by moc zeń szydzić! Omówione skłonności Polaków i innych Europejczyków ze środkowej części kontynentu do dowcipkowania (z innych, z sytuacji, z siebie samych) są poważnym problemem w porozumiewaniu się z przedstawicielami innych kultur. Dodajmy, że taki właśnie styl komunikacji interpersonalnej wyraziście prezentowa! Jan Paweł II. choć mogłoby się wydawać, ze papieżowi publicznie „nie przystoi nie być serio" Ponieważ trudno zaprzeczyć autentycznej życzliwości papieża dla ludzi, z którymi się spotykał, należałoby mówić tu o „cynizmie łagodnym' lub ironicznym w stosunku do siebie i do świata

Zachęcam czytelników do podejmowania dalszych badań międzykulturowych w tej nowej w polskiej psychologii dziedzinie, jaką są aksjomaty społeczne Wiele spraw jest tu wciąż otwartych, poczynając od ilości wymiarów i sposobu pomiaru, przez genezę i na konsekwencjach przekonań aksjomatyc/nych kończąc

■' Potocznie ten rodzaj żartu nazywa się . wpui n w mab-ny”, .udawaniem głupiego" itp. W przedszkolu proc es zaczyna się ud przezwisk, którymi nazywane są dzied .Jeśli ktoś nazywa sie Boski na cale życie zapewnia osobom, z ktorvmi ssę styka ..dobra zabaw • ' Szyderstwo nawiązujące do nazwiska i*-s> czymś niewyofcrasjjHim w świecie zachodnim. Nawet najwięksi przeciwnicy o* ;kiśŁi prezvóe& ta Busha do buszu

Podsumować*