32 (264)

38 Obróbka cieplna stali

1.62. Jaki charakter ma krzywa przemiany martenzytycznej w funkcji temperatury?

Krzywa przemiany martenzytycznej w funkcji temperatury ma kształt sigmo-idalny (rys. 1.28). Początkowo po przekroczeniu M_s postąp przemiany jest mały, ale nasila się w miarę obniżania temperatury. Maksimum prędkości przemiany zostaje osiągnięte po przemianie ok. 50% austenitu, po czym znowu ona maleje osiągając 0 przy Mf, pomimo że pozostaje jeszcze pewna ilość nieprzemienionego austenitu, zwanego szczątkowym.

Rys. 1.28. Wpływ temperatury na przebieg przemiany martenzytycznej w stali łożyskowej lOOCró (d. ŁH15) (1% C i 1,5% Cr)

1.63. Czy austenit może ulec całkowitej przemianie w martenzyt po ochłodzeniu do temperatury Mf ?

Nie. Dzieje się tak dlatego, że martenzyt ma większą objętość właściwą niż austenit (i jakikolwiek inny składnik strukturalny w układzie Fe - C). Dlatego w miarę zachodzenia przemiany wywiera on nacisk na nieprzemieniony jeszcze austenit, stabilizując go zgodnie z prawem przekory Le Chateliera. Wynikiem tego jest pozostanie pewnej ilości nieprzemienionego austenitu, zwanego szczątkowym. Należy jednak pamiętać, że stale o większej zawartości węgla i stopowe nie poddane obróbce podzerowej po hartowaniu mogą zawierać większą ilość nieprzemienionego austenitu na skutek nieosiągnięcia temperatury Mf. Austenit ten w ujęciu popularnym, ale niezbyt ścisłym, również nazywany bywa szczątkowym.