30 (288)

36 Obróbka cieplna stali

1.58.    Co to jest krytyczna szybkość chłodzenia?

Krytyczną prędkość chłodzenia wyraża styczna do krzywej początku przemian dyfuzyjnych na wykresie CTPc (rys. 1.23). Analogiczna styczna na wykresie CTPi (rys. 1.22) wyznacza v_k o około 1,5 raza mniejszą. Krytyczną szybkość chłodzenia interpretuje się jako prędkość zabezpieczającą przed wystąpieniem przemian dyfuzyjnych, które zachodzą przy wyższych temperaturach niż przemiana martenzy-tyczna i rozkładając austenit uniemożliwiają jego przemianę w martenzyt.

1.59.    Jakie są cechy morfologiczne martenzytu?

Ogólnie biorąc, martenzyt jest strukturą o budowie iglastej, przy czym igły są ułożone pod kątami zbliżonymi do 60° (120°) (rys. 1.26). Trawi się trudno. Na podstawie badań elektrono-mikroskopowych można martenzyt sklasyfikować w dwóch grupach, tj. martenzyt listwowy i płytkowy.

Martenzyt listwowy cechuje się tym, że jego kryształy mają kształt listew równoległych do <11 1>m o szerokości 0,1-3 pm. Są one oddzielone granicami ziarn małego kąta i między listwami brak jest austenitu szczątkowego. Austenit szczątkowy powstaje w nisko- i średniowęglowych stopach żelaza z pierwiastkami stopowymi.

Martenzyt płytkowy składa się z płytek mających kształt soczewek o różnych wielkościach, oddzielonych nieprzemienionym austenitem. Tworzy się w wysoko-węglowych i wysokostopowych stalach.

Rys. 1.26. Struktura martenzytyczna stali o zawartości 1,7% C (a); widoczne jasne igły martenzytu na tle ciemnego austenitu szczątkowego (wg H.J. Ecksteina)

Obydwa rodzaje martenzytu mogą zawierać dyslokacje i bliźniaki, co prowadzi do struktur przejściowych, tj. dyslokacyjnego martenzytu listwowego częściowo zbliźniaczonego.