32 (347)

f

nych. Na przykładzie łożysk wzdłużnych można to wyraźnie wykazać. Podstawowe wymiary łożyska poprzecznego D i L, wynikały z przyjęcia D i stosunku LID. W łożyskach wzdłużnych tak prostych związków nie ma. Geometria powierzchni czopa tarczowego zależy tutaj bardziej od ogólnych cech konstrukcyjnych maszyny, w której jest zabudowane łożysko. Powierzchnia ta może być np. czołem cylindrycznego czopa, może nią być powierzchnia utworzona, przez uskok średnic wału lub powierzchnią boczną specjalnie ukształtowanego kołnierza na wale. W każdym przypadku związki geometryczne będą inne. Z tego względu do podstawowych wymiarów łożyska dochodzimy na drodze szkicowania popartego zgrubnymi obliczeniami. Mając je możemy przeprowadzić kontrolne obliczenie w oparciu o hydrodynamiczną teorię smarowania. Powierzchnia czopa tarczowego ma zawsze kształt pierścienia. Do jej przybliżonych wymiarów możemy szybko dojść na podstawie przyjęcia dopuszczalnych średnich nacisków na podstawie danych doświadczalnych.

(11.15)

F =    (D² — d²) = —^P—

4    Pdop ^fp

Gdzie F jest polem powierzchni czopa tarczowego, D i d jego czynnymi średnicami zewnętrzną i wewnętrzną, <p — współczynnikiem wykorzystania powierzchni nośnej łożyska, P — całkowitym obciążeniem łożyska.

Mając wymiary czopa tarczowego kształtujemy segmenty nośne zgodnie z wytycznymi podanymi dalej. Znając ich liczbę i wymiary przeprowadzamy obliczenie kontrolne, a następnie ewentualną korekcję. Orientacyjne wartości nacisków dopuszczalnych p_dop i współczynnika <p są podane w tabl. 11.9.

Tablica 11.9. Orientacyjne wartości nacisków dopuszczalnych Pdop i współczynnika wypełnienia <p łożysk wzdłużnych

Łożysko	Pdop kG/cm^2	<F
Turbinowe — płytki wahliwe	25-50
Okrętowe — płytki wahliwe	do 30	°x o 1 o
Z pierścieniem panwiowym stałym	do 20
W łożyskach eksperymentalnych
osiągano	500

Najpierw omówimy obliczanie łożysk wzdłużnych z panwią stałą

o płaskich powierzchniach czopa i szczelin na pierścieniu panwiowym.

Wygodną metodę obliczeń podał Fróssel.

Rys. 11.54a, bi rys. 11.55a, b przedstawiają zależności bezwymiarowych

wielkości: wskaźnika obciążalności

od

P<5^S • i ,    tS

Y_VvB ¹ wskaźnika tarcia

b) 0,30

Rys. 11.54. Wskaźnik nośności

399