36 (111)

172 Część pierwsza - Żywioł, radość i kultura zabawy...

Wyobraźnia i jej „typy” u dziecka

Pamiętam jak obszerna i dostępna była niegdyś literatura obejmująca zagadnienie twórczości". Zafascynowana problemem marzeń docierałam do wielu pokrewnych im pojęć. Traktowałam co jako ciekawe odkrycie. Z pewnością nie dotarłam do wszystkich, ale te liczne, które udało mi się poznać, zaintrygowały mnie obszernym, różnorodnym „opisywaniem' wyobraźni \

( //ym może być wyobraźnia? Jak zabawa ułatwia jej rozwój? Prawdopodobnie odpowiedzi jest wiele, jak nic ominąć tego, co najistotniejsze? Trudne zadanie. Będzie to jedynie nieustanne „dotykanie” jakichś części znaczeń. Dla Z. Pietra-sińskiego „wyobraźnia, to proces psychiczny polegający na tworzeniu obrazów na podstawie posiadanych wyobrażeń’¹. Bardzo szczegółowo określa fantazję W. Witwicki w książce Podział życia psychicznego: uwaga, pamięć, fantazja. Nazywa ją „zdolnością do zmyślań, marzeń, projektów i pomysłów”^{1 2 3 4}. Autor określa, że może być obrazowa lub nieobrazowa, wzrokowa lub słuchowa, bogata i uboga. Fantazja lotna daje wytwory niezwykle, nieoczekiwane, a pospolita trzyma się ustalonych ram i wzorów^{5 6}. Witwicki wyróżnia: fantazję rzeczową, supozycyjną i przekonaniową, fantazję gorącą i chłodną, fantazję własną i naśladowczą oraz fantazję we śnie .

Interesująco ujmuje rodzaje wyobraźni dziecka P. Z. Dąbrowski w Nauce

0    dziecku*. Wyodrębnia następujące typy: opisowy (obiektywny), obserwacyjny, emocjonalny, crudyty, moralizatorski oraz typ poznania estetycznego k Zwraca uwagę na wyobraźnię twórczą i odtwórczą. Stosunek do wyobraźni nazywa fantastycznym i bezkrytycznym. Wskazuje, żc wyobraźnia może być żywa, bujna

1    twórcza.

U dzieci w młodszym wiek u szkolnym wyobraźnia jest wyjątkowo „obfita", żywa, fantastyczna, realna i nierealna; czasem może być gorąca, lotna, obrazowa. Ważnym zadaniem n a u c z y c i e I a jest s r w a r /.ani c w a r u n k ó w p o z walających na jej pobudzanie i rozwój.

1

Szczególnie wartościowe były następujące pozycje: Z. Picrrasiński: Myślenie twórcze, PZWS, Warszawa 1969; W. Stróżcwski: Dialekiyka twórczości. PWN. Kraków 1983; A. Tokaiz: Rola motywacji iv aktywności twórczej. PAN, Wrocław 1985.

2

' Por. B. Pierzchała: Aneks !: Siatka pojęć..., dz. cyr.

3

' 7.. Pietrusiński: Psychologia sprawnego myślenia, Wiedza Powszechna, Warszawa 1960, s. ! 33-

4

W. Witwicki: Podział żyda psychicznego: uwaga, pamięć, fantazja. Czytelnik, Łódź 1947, s. 16.

5

   Tarnże.

6

   Tamże, s. 17-

^R P Z. Dąbrowski: Nauka o dziecku, Książnica Atlas Lwów Warszawa, Warszawa 1928.

* Tamże, s. 118-119.