3

288 Moralność społeczna

Dy skryminacj a

Jedną z najbardziej dyskutowanych nierówności społecznych jest ekonomiczna dyskryminacja Murzynów w Stanach Zjednoczonych. Od lat sześćdziesiątych zrobiono bardzo wiele, by to zróżnicowanie złagodzić. Murzyni otrzymali pełne prawa polityczne, wprowadzono przymusową integrację dzieci czarnych i białych w szkołach. Czarni kandydaci na studia uzyskują pomoc finansową na pokrycie niemal wszystkich kosztów nauki. Przedsiębiorstwa zobowiązano do wprowadzenia programów zwiększonego zatrudnienia mniejszości etnicznych. Formalna i prawna segregacja Murzynów przestała istnieć. A jednak rząd federalny otrzymuje rocznie ok. 90 000 skarg na pracodawców stosujących dyskryminację, ponadto wiele tysięcy spraw kierowanych jest do sądów (Edley 1996: 47). Mimo licznych programów ułatwiających Murzynom znalezienie zatrudnienia wszystkie wskaźniki ekonomiczne pokazują, że ich sytuacja nie ulega poprawie. Bezrobocie jest wśród Murzynów dwa razy wyższe niż wśród białych. Podczas recesji są zwalniani z pracy jako pierwsi. Na przykład w latach 1981-1982 pracę stracił 1 Murzyn na 10, i 2 białych na 100 (Edley 1996: 43). Proporcja między medianą dochodów mężczyzn nie uległa zmianie od lat pięćdziesiątych. Na początku lat dziewięćdziesiątych dla białych mediana wynosiła 25 384 dolarów rocznie, co znaczy, że połowa białych mężczyzn zarabiała więcej a połowa mniej. Dla czarnych mężczyzn mediana wynosiła 15 630 dolarów. Niższa mediana stanowiła 62% wyższej i ta wartość nie uległa zmianie przez blisko pięćdziesiąt lat. Różnica między średnimi stanu majątkowego jest jeszcze większa. Wartość tego, co posiada biały mężczyzna, wynosi 96 667 dolarów. Wartość tego, co posiada przeciętny Murzyn, wynosi 23 818 dolarów. Niższa średnia stanowi 25% wyższej. Uwzględniając także to, co stanowi odziedziczoną własność, biały mężczyzna gromadzi w ciągu życia cztery razy więcej niż czarny (Edley 1996: 45). Poniżej progu ubóstwa żyje w Stanach 14,4% białych dzieci w wieku do lat 6; 44% pochodzenia latynoskiego i 50% czarnych. Tylko 2,4% przedsiębiorstw należy do Murzynów, w tej liczbie 85% to przedsiębiorstwa jednoosobowe (Edley 1996: 43). Wyższe wykształcenie ma bardzo wyraźny pozytywny wpływ na pozycję ekonomiczną. Tylko 3% Murzynów po ukończonych studiach nie ma pracy. Jednak odsetek osób z wyższym wykształceniem jest wśród białych dwa razy wyższy niż wśród czarnych (Edley 1996: 43). Jednym z najmocniej różnicujących wskaźników jest zajmowanie najwyższych pozycji menedżerskich. Na liście Fortune 1000 biali mężczyźni zajmują 97% pozycji. Pozostałe 3% to w połowie kobiety - głównie białe - oraz 0,6% Murzyni, 0,4% Latynosi, 0,3% Azjaci (Edley 1996: 43).

Zaobserwowano niepokojące zjawisko, które pozwala sądzić, że istniejące różnice mogą się pogłębiać bez względu na to, jakie programy korekcyjne zostaną wprowadzone. W drugiej połowie XIX wieku i w pierwszej połowie XX wieku w krajach uprzemysłowionych notowano znaczną mobilność społeczną. Od lat siedemdziesiątych ta mobilność spada, a więc coraz więcej dzieci zajmuje tę samą pozycję społeczną, co ich ojcowie. Dla rodzin murzyńskich często oznacza to, że ojciec i syn pozostaną bezrobotnymi.

Wyraźnej dyskryminacji, choć nie tak dotkliwej, jak dyskryminacja mniejszości etnicznych, podlegają kobiety, niezależnie od swego pochodzenia. W latach pięćdziesiątych zarobki kobiet stanowiły w Stanach średnio 59% zarobków mężczyzn,

pod koniec lat siedemdziesiątych wynosiły 64% średniego wynagrodzenie mężczyzn. W ciągu kilku następnych lat różnica została bardzo złagodzona. Przed recesją z lat osiemdziesiątych zarobki kobiet podniosły się do 86%. Zdaniem mizo-ginistów właśnie ów wzrost przyspieszył recesję. Po recesji poziom kobiecych zarobków ustabilizował się na poziomie ok. 83% zarobków mężczyzn, ulegając kilkuprocentowym wahaniom (Barry 1986: 369-371). Niższe zarobki kobiet widoczne są na dwóch rozmaitych płaszczyznach. (1) Płace są zdecydowanie niższe w zawodach typowo kobiecych; (2) na tych samych stanowiskach kobiety zarabiają mniej niż mężczyźni. (1) W połowie lat osiemdziesiątych roczny dochód pielęgniarki wynosił 18 300 dolarów, przedszkolanki 20 042 dolarów, a kasjerki bankowej 9700 dolarów. W tym samym czasie roczny dochód aptekarza wynosił 23 000 dolarów, listonosza 21 000 dolarów, a pracownika zatrudnionego na poczcie 15 000 dolarów (Barry 1986: 369).

(2) Tygodniowe zarobki w tej samej grupie zawodowej wynosiły w dolarach:

Zawód	Mężczyzna	Kobieta
prawnik	653	492
inżynier	592	479
badacz - nauki społeczne	580	420
lekarz	564	412
profesor w college’u	528	412
programista komputerowy	478	382
księgowy	468	325
agent obrotu nieruchomościami	432	292
sprzedawca	412	271
nauczyciel w szkole podstawowej	411	339

Dyskryminacja ekonomiczna istniała w Stanach przez wiele dziesięcioleci. Dążąc do jej zmniejszenia, Kongres przyjął w 1972 roku Ustawę o Równych Szansach Zatrudnienia (Equal Opportunity Employment Act), uzupełniającą Ustawę o Prawach Obywatelskich (Civil Rights Act) z 1964 roku. Nowa ustawa zobowiązała przedsiębiorstwa do prowadzenia programu korekcyjnego (affirmative action), który miał usuwać dyskryminację. Nie określono wyraźnych celów ani kryteriów poprawy, uznając, że w poszczególnych sytuacjach mogą one wyglądać różnie. Wprowadzono ogólne zalecenia.

Komisja Równych Szans Zatrudnienia sporządziła listę zawierającą wytyczne do realizacji programu korekcyjnego. Lista przewiduje, że firmy muszą wyrazić na piśmie swoje stanowisko, w którym określą, za pomocą jakich zasad zapewnią równe szanse zatrudnienia i realizować będą program korekcyjny. Firmy zatrudnią specjalnego pracownika, który będzie odpowiedzialny za opracowanie i nadzorowanie tego programu oraz za publiczne informowanie o jego realizacji. Ponadto firmy muszą monitorować zatrudnienie kobiet i mniejszości w różnych działach i na różnych stanowiskach. Tam, gdzie zostanie stwierdzone niższe zatrudnienie od oczekiwanego statystycznie, firmy sformułują cele, które zamierzają osiągnąć, oraz terminarz ich realizacji. By osiągnięcie tych celów było realne, firmy opracują konkretne programy korekcyjne,