3 (1630)

192 Zofia Kawczyńska-Butrymi

ł :    .

tyczńe, występujące w różnych kategoriach^ wieku (Silber, Pao 2005). Nie oznacza to jednak, że na zdrowie przestały działać czynniki z szeroko rozumianego otoczenia człowieka. Mamy tu do czynienia zarówno z wzorcami kulturowymi upowszechnionymi w poszczególnych środowiskach (np. młodzieżowych, zawodowych), jak też innymi, często wymiernymi wskaźnikami ryzyka, choćby rozpowszechnienia poszczególnych chorób². O kwestiach tych pisze obszerniej Zofia Słońska (rozdział 12) omawiając społeczne podstawy promocji zdrowia.

Przewlekły charakter wielu chorób, ale też wydłużanie się ludzkiego życia, czemu często towarzyszy ograniczanie sprawności, znacznie zwiększa¹ zarówno bezpośrednie koszty terapii, jak też długotrwałej opieki zdrowotnej. Ma to wpływ na finansowe ograniczenia funkcjonowania systemu ochrony zdrowia i próby wprowadzania' ograniczeń lub limitowania czasu w dostępie do instytucji medycznych. Przy czym ograniczenia te nie obejmują wszystkich w jednakowym stopniu, lecz głównie dotykają grupy o niskim statusie społecznym i ekonomicznym, marginalizowane i dyskryminowane także w zakresie instytucjonalnej ochrony zdrowia.

Jednocześnie coraz bardziej uwidacznia się znaczenie wewnętrznych i zewnętrznych procesów politycznych, zachodzących w poszczególnych krajach. Wzrasta zagrożenie utraty życia i różnego rodzaju uszkodzenia ciała w tych

: ta* lim

1 ‘.‘w '^:Si

/•Sil

*

■Ęm

I

||g

li

~'xĄ

•'hiKraj

m

² Między innymi obserwuje się ogromne różnice występowania HIV |§ w populacji poszczególnych krajów, co dramatycznie podnosi ryzyko za- f chorowania ich mieszkańców. Na przykład w,krajach europejskich za- | chorowania na HIV obejmują o, 1-0,4% ludności, w niektórych krajach 4, Afryki Środkowo-Wschodniej ponad 6% (Tanzania 6,5%, Kenia 6,1%), |j natomiast w Afryce Południowej 18,1%, a w Zimbabwe aż 20,1% doro-slych mieszkańców, czyli co piąta osoba dorosła jest zarażona HIV.

Ja

krajach, w których występują konflikty na tle narodowym, etnicznym lub religijnym. Alę też obszar zagrożeń coraz wyraźniej przenosi? się z relatywnie bliskiej, krajowej przestrzeni - na relacje międzynarodowe. Wprawdzie zwracano * na to uwagę już wcześniej, ale ^dopiero od kilku lat dostrzegane jest wysokie ryzyko utraty zdrowia, które wzrasta wraz z nasilaniem się procesów migracji zarobkowej (według szacunków 200 milionów ludzi ihieszka poza krajem pocho-jdzenia - Managing Labour 2008) i handlu ludźmi (według "szacunku około 800 tysięcy rócznie staje się ofiarą handlu w celach pracy niewolniczej lub w seksbiznesie - Migration f jHeath... 2007, Barąth 2005). ]    '

7*

OM

1 Przedstawiona analiza ukazuje, że zdrowie zaróymo .poszczególnych osób, grup czy całych populacji zależy od po-| wiązanych z sobą czynników, (tkwiących w różnych obszarach/systemach życia społecznego oraz życia i aktywności jednóstek na tle sytuacji ekonomicznej i politycznej. Obszarem łączący czynnikijest rodzina. Jej sytuacja w dużym stopniu wynika ze standardów funkcjonowania społeczeństwa w określonym przedziale czasu na określonym terytorium, a więc w konkretnej czasoprzestrzeni. Z drugiej stro-l ny łączy się z aktywnością i sytuacją członków rodziny - tak ||y; zakresie ekonomicznym, emocjonalnym, jak i zdrowot-ifńym.

Przedstawione analizy niemal jednoznacznie powiąza-

|ne są z poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie o przyczyny chorób - a więc skupione są wokół etiologicznych aspektów fnedycyny i silnie sprzężone z profilaktyką. Akcentują wie-tóprzyczynowość chorób i ukazują ich dynamikę, polegającą J) zmienności warunków życia, jzmienności czynników ryżymi i zmienności struktury chorób, zachorowań i umieralno-i. Pośrednio zwracają uwagę na wzajemne przenikanie się

i