4 (1427)

194 Zofia Kawczyńska-Butrym

poszczególnych czynników,(zarówno w sensie oddziaływań synergicznych, jak też na zasadzie domina¹.

W mniejszym stopniu w literaturze przedmiotu interesowano się odwrotnością tegp związku - czyli pytaniem o to, jak stan zdrowia wpływa ną życie społeczne, na życie całych populacji, grup czy jednostek, a także jakie znaczenie dla życia społecznego i dla rodziny ma zmiana struktury chorób.

.i.    •

Wprowadzenie w obszary opieki

podstaw analizy związków zdrowia i rodziny jest przyjęcie założenia 6 ich wzajemnym'przenikaniu się i oddziaływaniu, "^laiSeoy^oSm plaso\^£msięóbu w hierarchii uznanych społecznie wartościKwiąże się to z faktem, że obie mają niezwykle ważne znaczenie w przebiegu ludzkiego życia i w dużym stopniu wyznaczają biografię człowieka. Ich. wzajemne sprzężenie i przenikanie się dostrzec można szczególnie w tych sytuacjach, kiedy następuje utrata lub „osłabienie” jednej z nich - zdrowia (choroba, szczególnie przewlekła, niepełnosprawność, stan terminalny) lub rodziny (osłabienie więzi, dysfunkcjonalność, rozpad). Oczywiście, na sytuacje te można spojrzeć,, jak poprzednio, z perspektywy związków etiologicznych. W tej części prezentacji problemu należy skupić się na poszukiwaniu zmian i procesów wywołanych

m

SI,

wk

mł

ite

Rodzina - zdrowie - choroba.

195

chorobą w sytuacji osób, rodzin i społeczeństwa i na prezentacji kategorii, w jakich dokonuje się opisu tych zmian.

W miarę systematyczne zainteresowanie związkami zdrowia i rodziny w socjologii, choć sporadycznie pojawiało się wcześniej szczególnie w badaniach medycznych, znajdujemy w Polsce dopiero w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych poprzedniego wiekul Korespondowało to z ogólny-| mi zmianami, jakie już wcześniej odnotowano w podejściu do zdrowia i z zerwaniem z ftiedykalizacją zdrowia, rozumia-|. ną jako przypisanie odpowiedzialności za zdrowie instytucjom i zawodom medycznym (Sokbłowska 1980). Za jeden ze zna-jlj czących momentów tych zmian należy uznać wspomnianą li już wielokrotnie w tym tomiej definicję Talcotta Parsonsa. fp,' Przy przyjęciu koncepcji ihoroby jako ograniczenia zdol-ności wykonywania różnorodnych zadań, zainteresowali nia badaczy skierowane na |analizę konsekwencji choroby/ ^niepełnosprawności objęły jw znacznym stopniu badanie | zmian w realizacji ról społecznych, ograniczenie realizacji : cenionych zadań, przede wszystkim zawodowych, rzadziej jfrodzinnych (np. Chodkowska 1985), także zmianę pozycji ff społecznej i materialnej osób chorych i niepełnosprawnych ||i ich miejsca w społecznej strukturze (Kawczyńska-Butrym |v^;2002). Zmiany te, jak też tworzenie się nowych dystansów jj-społecznych, postrzegano głównie jako pochodną ograni-1 czenia zakresu ról i stygmatyzacji osób chorych. Generalnie | więc w badaniach przyjęta została analiza indywidualnych konsekwencji choroby. Zmienne uwzględniane w analizach ; obejmowały zarówno rodzaj choroby, cechy osoby chorej y (wiek, płeć, zawód, wykształcenie), reakcje emocjonalne gna fakt choroby, sposób radzenia sobie z nią i reakcje spo-pfłeczne wobec choroby i osób chorych, szczególnie w chorobach stygmatyzowanych (Brodniak 2000). Znacznie rzadziej

1

Zjawisko domina potwierdzają dwa rodzaje obserwacji. Wojna, ata- )| ki terrorystyczne, uchodźstwo, utrata pracy i inne przyczyny gwałtownego pogorszenia standardów życia prowadzić mogą do niedożywienia, ograniczenia dostępu do ochrony zdrowia, głębokiego stresu psychospołecz- | nego, kalectwa i w konsekwencji znacznego pogorszenia stanu zdrowia | jednostek i populacji. Stwierdzono też, że wystąpienie jednego ryzyka | pociąga za sobą dalsze, na przykład rozpoczynanie palenia papierosów w młodym wieku zwiększa ryzyko wystąpienia w przyszłości innych uzależnień, głównie alkoholizmu (Kawczyńska-Butrym 2008, s. 35, 28-38).