3 (1644)

MODEL PODEJMOWANIA DECYZJI W RÓŻNYCH WARUNKACH KULTUROWYCH I ETYCZNYCH W PRAKTYCE PIELĘGNIARSKIEJ

Model przedstawiony w Tablicy 10 wprowadza cztery pytania, które mogą pomóc pielęgniarce:

1.    zrozumieć kontekst, w jakim pojawił się problem etyczny,

2.    rozpatrzyć znaczenie wartos'ci podstawowych dla tego problemu,

3.    zbadać znaczenie problemu dla wszystkich zaangażowanych stron,

4.    ustalić, co powinno być zrobione.

1.    Co zaszło przed wystąpieniem konfliktu wartości?

2.    Jakie znaczenie mają wartości występujące w konflikcie?

3.    Jakie znaczenie ma konflikt dla każdej z zaangażowanych stron?

4.    Co należy zrobić?

Tablica 10. Model podejmowania decyzji w różnych warunkach kulturowych i etycznych praktyki pielęgniarskiej

Co zaszło przed wystąpieniem konfliktu wartości?

Zadając to pytanie, pielęgniarka zaczyna odkrywać, jak problem jest określany przez zainteresowane strony. Każda ze stron powinna opowiedzieć przebieg wydarzeń, podając zarówno zaistniałe fakty (kto co zrobił), jak i połączone z nimi wartości (dlaczego sytuacja jest określana jako problem etyczny) i przeżywany przez strony konflikt wartości. Ważne jest zatem pozwolenie opowiedzenia tej historii przez każdą ze stron (pacjent, członkowie rodziny, pielęgniarka, lekarz, inni pracownicy medyczni, administracja itp.) swoimi słowami. Dopiero wówczas, gdy wszystkie fakty są poznane, dochodzi do wyjśnienia całego kontekstu, w którym powstał konflikt, różnic w interpretacji problemu oraz różnych wartości prezentowanych przez zaangażowane strony. Problemy etyczne zawsze wynikają z konfliktu wartości moralnych i pozamoralnych.

Jakie znaczenie mają wartości występujące w konflikcie?

Wyjaśniając znaczenie wartości ważnych dla poszczególnych stron, otrzymujemy nie tylko obraz wartości moralnych i pozamoralnych, ale także ich źródeł: religijnego, kulturowego, zawodowego, a nawet politycznego. Można zadać sobie także dodatkowe pytania: Co znaczy troszczyć się o tego pacjenta i jaką odpowiedzialność pielęgniarka ponosi w stosunku do tego pacjenta? Czy istnieje w tej sytuacji jakiś problem prawny, który powinien być zbadany przez pracownika? Jak ja, jako pielęgniarka-profesjonalistka, mogę zachować moją. etyczną integralność w tej sytuacji? Zawsze niezmiernie ważne jest poznanie jak inne osoby rozumieją znaczenie wartości wchodzących w danej sytuacji w konflikt. Nie można odpowiednio rozwiązać problemu etycznego, jeśli nie zna się znaczenia wartości występujących w problemie, nie respektuje się ich i nie bierze pod uwagę w podejmowaniu decyzji. Nie znaczy to, że wszystkie wartości będą zawsze chronione. W większości konfliktów pielęgniarka odgrywa rolę kluczową asystując stronom zaangażowanym w konflikt w rozważaniu własnych wartości i wartości prezentowanych przez innych, aby można było rozpocząć negocjacje. Innymi słowy, strony zaangażowane w konflikt muszą zdecydować, które wartości należy chronić, a które w tej sytuacji mają mniejszą wagę. Celem pielęgniarki jest pomóc stronom uszanować wartości innych i uporządkować swoje w taki sposób, aby przy podejmowaniu decyzji chronione były te najważniejsze (Fry, 1989a). Może to być osiągane tylko wtedy, gdy każdy pozna znaczenie wszystkich wartości występujących w danej sytuacji.

Jakie znaczenie ma konflikt dla każdej z zaangażowanych stron?

Odpowiadając na to pytanie, pielęgniarka dowiaduje się, w jaki sposób strony odnoszą swoje wartości do zaistniałej sytuacji. Wartości nigdy nie są stałe, ponieważ zmieniają się z biegiem czasu, a także w wyniku ważnych dla człowieka wydarzeń i relacji z innymi. Konflikt wartości nie pozostaje także w próżni sytuacyjnej. Ma swoją historię i uwarunkowania społeczne, ekonomiczne i polityczne, które sprawiają, że staje się on ważny lub nieznaczący dla zaangażowanych stron. Konflikt wartości może prowadzić do decyzji wpływającej na jakość lub długość czyjegoś życia, na poczucie winy pozostałych stron konfliktu, na stres emocjonalny i psychiczny, jaki może nastąpić w efekcie rozwiązania konfliktu, a także na dalsze zachowania i pozycję zawodową pielęgniarki.

Rozpoznawanie konfliktów wartości może także wpływać na tworzenie polityki wspomagającej rozwiązywanie lub zapobieganie pojawiania się tego typu konfliktów w przyszłości. Znajomość istoty konfliktu wartości może mieć ogromne znaczenie dla pracowników służby zdrowia, którzy często spotykają się z podobnymi problemami w swoim środowisku pracy. Docieranie do znaczenia konfliktu wartości, może pomóc pielęgniarkom i innym pracownikom zmienić lub stworzyć nowe reguły postępowania, zanim w dalszej opiece nad pacjentem nie pojawią się problemy nowe i bardziej zawiłe.

Co należy zrobić?

Zadanie tego pytania zobowiązuje pielęgniarkę do rozważenia wszystkich możliwych sposobów rozwiązania problemu. Rzadko jednak możliwe jest tylko jedno rozwiązanie „etycznie właściwe”. W większości przypadków decyzje etyczne są podejmowane na podstawie informacji dostępnych w danym czasie, znaczenia określonych wartości, umiejętności podejmowania sądów przez głównego decydenta albo zajmowania wspólnego stanowiska etycznego przez całą grupę. Znajomość różnych sposobów rozwiązywania konfliktów stwarza dla stron więcej możliwości rozpatrywania konfliktu. Opcje które powinny być rozpatrywane obejmują:

a)    wartości ważne dla poszczególnych stron,

b)    skutki różnych decyzji,

c)    moralne dobro lub zło wynikające z proponowanych rozwiązań.

61