43 (410)

O. 1 *U-łoiai. i:cdX VI S/)łU Slivaiv IroJ l. /’*Ufjiła    U'u>nvi 2l*)T

L<HN    C by W* PWN iu>?

64 CZĘŚĆ . Wprowadzeni* do polityki społecznej błędy i zaniechania w sferze regulacji, głównie słabość aktywnej polityki rynku pracy i utrzymywanie wysokich pozapłacowych kosztów zatrudnienia wynikających z wysokich składek na ubezpieczenia społeczne. Mała - choć faktycznie większa od oficjalnej ze względu na szarą strefę gospodarki - aktywność zawodowa społeczeństwa wynika też z niskich kwalifikacji dużej części bezrobotnych, ich niewielkiej mobilności i słabej motywacji do podjęcia pracy.

Swoboda wyboru w polityce społecznej jest ograniczana także przez deficyty w innych dziedzinach materialnych: infrastruktury społecznej (dysproporcje w rozmieszczeniu przestrzennym, słabość nasycenia obszarów wiejskich, zróżnicowany poziom kwalifikacji pracowników), mieszkalnictwie (brak około 1,5 min mieszkań, substandardowość części istniejących zasobów) oraz ochronie środowiska naturalnego (konieczność odtworzenia obszarów zdegradowanych i zapobiegania klęskom żywiołowym).

Uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim

W grupie zjawisk demograficznych największym wyzwaniem dla polityki społecznej jest starzenie się ludności, spowodowane głębokim spadkiem liczby urodzeń i wydłużeniem przeciętnego trwania życia. Prognozy przewidują dalszy szybki wzrost udziału w populacji ludzi w wieku poprodukcyjnym {o 1,2 min w latach 2005 2020). przy jednoczesnym spadku o 1.5 min liczby osób w wieku produkcyjnym. Oznacza to znaczny wzrost tz.w. obciążenia demograficznego, czyli wskaźnika osób niepracujących przypadających na 100 zatrudnionych'. Niekorzystne skutki społeczne powoduje również spadek liczby zawieranych małżeństw, wzrost liczby rozwodów i urodzeń pozamalżeńskich. Zmiany struktury demograficznej i zmniejszanie się liczby mieszkańców Polski są skutkiem ujemnego przyrostu naturalnego od 2000 roku oraz gwałtownego zwiększenia emigracji po przystąpieniu do UE. Konsekwencje obecnych tendencji demograficznych dotyczą wszystkich dziedzin polityki społecznej, ale ich znaczenie będzie największe dla pomocy społecznej (zwłaszcza usług opiekuńczych), ubezpieczeń emerytalnych i rynku pracy. Na rynku pracy w ciągu najbliższych lar nastąpi zmiana proporcji między osobami wchodzącymi na ccn rynek i odchodzącymi na emeryturę - tych drugich będzie więcej.

Uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim obejmują także determinanty jakościowe, odnoszące się do struktury społecznej oraz kategorii społeczeństwa obywatelskiego i kapitału społecznego.

Transformacja zmieniła strukturę społeczno-zawodową ludności. Zmalała liczba osób utrzymujących się z dochodów z pracy (zwłaszcza z pracy własnej), znacznie wzrosła natomiast liczba osób posiadających niczarobkowe źródła utrzymania (emerytów, rencistów i bezrobotnych). Zmieniły się również proporcje tradycyjnie wyróżnianych grup społecznych, szczególnie zmniejszyła się liczba robotników przemysłowych. ł.atwo dostrzegalnym zjawiskiem jest też różnicowanie się sytuacji

' Bonn* Balccrrak.Paradowjka, Ludność i pfumiany demograficzne, w: Raport spottciny. Polska 2005, Warszawa 2005, Fundacja mi. Friedricha Eberta, s. 66.