93 (141)

O. 1 *U-łoiai. i:cdX VI S/)łU Slivaiv IroJ l./'ol%vł»iMpoitcsn*. U'u>nvi 2l*)T L<HN    C hy W* PWN iu>?

ROZDZIAŁ 12 Rodziny pobicie i polityki rodzinna: stan i kierunki przemian 195

ujawnił różnice ideologiczne między elitami politycznymi w ujmowaniu roli rodziny w życiu jednostki i społeczeństwa, zakresu jej praw i obowiązków, koncepcji polityki rodzinnej państwa. Analiza programów wyborczych, dyskusji parlamentarnych oraz decyzji kolejnych rządów III Rzeczypospolitej uzasadnia wyodrębnienie następujących opcji światopoglądowych w kwestii modelu rodziny i zadań państwa wobec rodziny:

•    Koncepcja liberalna; rodzina stanowi prywatną sferę życia jednostki, nie ma potrzeby ingerowania w sprawy indywidualnych wyborów i wyręczania rodziny przez państwo w kształtowaniu jej ekonomicznego bytu, wolny rynek kształtuje dochody jednostki i rodziny. Propaguje się styl życia skoncentrowany na pracy i karierze zawodowej, podkreśla się wolność jednostki w kwestii wyboru modelu rodziny, tolerancję wobec alternatywnych form życia rodzinnego. Akceptowana jest aktywność kobiet w życiu zawodowym i publicznym. W sytuacjach kryzysowych przewiduje się selektywne programy pomocy rodzinie.

•    Koncepcja socjaldemokratyczna; polityka rodzinna powinna stanowić element polityki społecznej państwa, niezbędne są instytucje publiczne wspierające rodzinę w realizacji jej zadań i funkcji. Podstawowym zadaniem polityki rodzinnej jest ustalenie kryterium „niezbędnych potrzeb rodziny" i zasad przyznawania świadczeń rodzinnych przez podmioty publiczne. Orientacja ta preferuje partnerski model rodziny, dostrzega wagę praw kobiet i dzieci w rodzinie oraz w polityce rodzinnej.

•    Koncepcja konserwatywna; odwołuje się do tradycyjnych wartości rodziny )ako grupy pierwotnej, o wyraźnym podziale ról społecznych jej członków, odpowiedzialnej za potencjał biologiczny społeczeństwa i jakość populacji. Preferuje model rodziny tradycyjnej, gdzie mężczyzna pełni funkcję żywiciela rodziny, kobieta zaś funkcję matki, żony, gospodyni domowej. Optuje za prorodzinną polityką społeczną państwa, która wspomaga rodzinę w wypełnianiu |cj funkcji prokreacyjnej. ekonomicznej, wychowawczej, opiekuńczej i socjalizacyjnej. Potrzeby, dobro i prawa wspólnoty rodzinnej, jej rozwój i trwanie stanowią prymat wobec potrzeb i praw jednostki.

Zróżnicowanie światopoglądowych wizji rodziny i polityki rodzinnej oraz próby ich realizacji w kolejnych kadencjach rządów sprawowanych na zmianę przez prawicę i lewicę nie wypracowały spójnego i stabilnego systemu polityki rodzinnej w III Rzeczypospolitej.

Do najbardziej charakterystycznych cech polityki rodzinnej lat 90. w Polsce należy zaliczyć m.in.:

•    zmienność priorytetów rządowych programów polityki rodzinnej,

•    selektywność przyznawanych świadczeń,

•    koncentrację na ochronie socjalnej rodzin najuboższych.

Warto zauważyć, że spory o cele i kierunki polityki rodzinnej w Polsce w niewielkim stopniu uwzględniały bogaty dorobek Międzynarodowego Roku Rodziny (1994) oraz rreść licznych rezolucji, deklaracji i programów działania formułowanych na