447 (14)

447

badań nazewmictwa miasta Poznania

jednorodnych tematycznie nie Zawsze są zwarte (występują np. wśród nich innego typu nazwy).

6.    Wyraźnie zaznaczają się wielowarstwowe, hierarchiczne układy nazw większych i mniejszych części Poznania. Układy te są uwarunkowane między innymi administracyjnie¹*. Na przykład Grunwald (nazwa urzędowa większej dzielnicy administracyjnej Poznania) z częściami składowymi (w postaci mniejszych dzielnic): ..mały” Grunwald. łazarz. Górczyn, Junikowo (nazwy urzędowe i potoczne) i inne; niższy poziom stanowią nazwy innych mniejszych części miasta: Paszyn (na granicy Górczy na i „małego” Grunwaldu). Osiedle Kopernika (na granicy „małego” Grunwaldu. Górczyna i Junikowa) (nazwy urzędowe i potoczne) i inne. Tego rodzaju trzystopniowe układy, obok dwustopniowych, związane są z nakładaniem się nowszego nazewnictwa urzędowego (administracyjnego) na nazewnictwo tradycyjne. Nie jest to specyfika poznańska.

7.    Słuszna jest sugestia Cieślikowej, że „w badaniach onomastycznych wydaje się ważne oprócz opisu struktury zwrócenie baczniejszej uwagi na elementy pragma-lingwistyczne, socjolingwistyczne towarzyszące kreacji nazwy, czy też fakty ono-mastyczne, które nie są jednoznaczne z faktami językowymi”*³.

Do zagadnień natury socjolingwistycznej należy między innymi relacja ilościowa nazw urzędowych do potocznych (liczba, częstość występowania), a także zróżnicowanie środowiskowe związane z funkcjonowaniem jednych i drugich nazw. Badania dotyczące tych kwestii (w odniesieniu do nazewnictwa Poznania) są w toku.

Nazwy geograficzne Poznania należą do trzech grup. Pierwszą stanowią nazwy urzędowe (administracyjne), drugą — trudniejszą do wyodrębnienia — nazwy półurzę-dowe, trzecią — nazwy potoczne, czyli obiegowe¹⁴. Różnie uwarunkowane są związane z tym oboczności jednostek nazewniczych. Bardziej szczegółowo rzecz ujmując, można stwierdzić, że mamy do czynienia: 1) z obocznościami kilku nazw dotyczących tego samego desygnatu, np. Rondo Mikołaja Kopernika (urzędowa, nowsza nazwa) fj Rondo Kaponiera (urzędowa, starsza nazwa) itp., 2) z wariantami tej samej nazwy: ul. Św. Marcin (urzędowa i potoczna „poznańska”) || ul. Św. Marcina (potoczna „niepoznań-ska”), Św. Wojciech (urzędowa i potoczna „poznańska”) || Św. Wojciecha (urzędowa i potoczna „niepoznańska”) itp.¹⁵

Warto tu jeszcze przytoczyć dwie informacje odnoszące się do nazwy ul. Św. Marcin. wyjaśniające do pewnego stopnia występowanie formy mianownikowej. Według Zaleskiego „osada przy kościele św. Marcina powstała rychlej niż miasto autonomiczne (była już ok. roku 1240), stanowiła własną jednostkę organizacyjną i była własnością

¹² Z. Z a g ó r s k i, Wybrane problemy dotyczące badań nazewnictwa miejskiego, op.cit., s. 161.

¹⁵ A. Cieślików a, O motywacji w onomastyce. „Polonica** XVI, 1994, s. 198.

¹⁴    Por. np. K. Handke, Słownik nazewnictwa Warszawy, op.cit., s. 53. Autorka słusznie stwierdza: „W praktyce często mamy do czynienia z krzyżowaniem się tych sfer funkcjonowania nazw [ten. oficjalnej, półoficjalncj, potocznej]*’.

¹⁵    Por. też np. Św. Józefa, Św. Rocha, Św. Stanisława (urzęd. i pot.) itd. W publikacji pt. Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 93. Miasto Poznań i powiat poznański (Urzęd Kady Ministrów. [Warszawa] 1965, s. 6) jest też zapis Święty Roch.