47

_

Filozofia

maiunm Liiiiniiiut

racjonalizm - twórcą nowożytnego racjonalizmu jest Kartezjusz; według tego poglądu filozoficznego prawdę można poznać tylko (bądź głównie) za pomocą rozumu

sensualizm - pogląd filozoficzny sformułowany przez Etienne'a Bonnota de Condil-laka, zakładający, że wszelka wiedza jest wynikiem doświadczeń zmysłowych, które ludzki umysł przyswaja i przetwarza; nie ma żadnych wrodzonych idei i zdolności, wszystkie one pojawiają się w wyniku wrażeń

empiryzm - prekursorem kierunku był Francis Bacon (1 561 — 1 626); empiryzm zakładał, że źródłem poznania są tylko i wyłącznie zmysły człowieka; na podstawie doznań zewnętrznych umysł ludzki tworzy samodzielnie idee; wybitnym przedstawicielem empiryzmu był angielski filozof John Locke

Kant miał przekonanie, że obalił dotychczasową metafizykę, natomiast nie myślat obalać metafizyki w ogóle. Zbudowanie nowej metafizyki [...] było jego pierwotnym celem.

•

Umysł jego [Woltera] cechowała nie tyle oryginalność ile niepospolita bystrość. Jego typ moralny nie był prosty: nieokiełznaną ambicję osobistą, mściwość, próżność i interesowność łączył ze szczerym odczuciem praw społecznych i poczuciem sprawiedliwości.

Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, 1983

John Locke (1632-1704)

•    umysł jest niezapisaną kartą (fabuła rasa), którą zapełnia dopiero doświadczenie

•    wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia

•    nie ma idei wrodzonych

Etienne Bonnot

de Condillac (1715-1780)

•    nie istnieją idee wrodzone

•    człowiekowi nie potrzeba wrodzonej wiedzy, by powstało w nim życie duchowe, wystarczy zdolność odbierania wrażeń

•    człowiek powinien żyć w zgodzie z naturą

•    z naturą są zgodne podstawowe prawa człowieka i jego dążenie do szczęścia

Kartezjusz (1596-1650)

•    punktem wyjścia wszelkiej refleksji jest pewność rozmyślającego o własnym istnieniu („myślę, więc jestem")

•    matematyka jako narzędzie poznania świata

•    niektóre idee (np. idea Boga) są u człowieka wrodzone

Immanuel Kant (1724-1804)

•    system filozoficzny łączący osiągnięcia empiryzmu i racjonalizmu (filozofia krytyczna)

•    agnostycyzm (nie ma dowodów na istnienie Boga, nie ma ich też na Jego nieistnienie)

•    filozofia nie powinna mieć żadnych wstępnych założeń oprócz praw logiki

•    człowiek powinien w życiu kierować się imperatywem moralnym, czyli traktować innych tak, jak sam chciałby być traktowany

Wolter (Voltaire) (1694-1778)

•    krytyka religii objawionych, w tym chrześcijaństwa

•    niechęć do fanatyzmu i zideologi-zowanego myślenia

•    deizm (wiara w Boga, który nie interweniuje w sprawy ludzkie)

•    krytyka ateizmu

•    pochwała i propagowanie tolerancji

•    liberalizm społeczny i ekonomiczny

Kartezjusz

Immanuel Kant

Sztuka

Klasycyzm

Kierunek w sztuce powstały pod wpływem kultury klasycznej starożytnej Grecji i Rzymu na przełomie XVII i XVIII wieku, dominujący w kulturze II połowy XVIII wieku. W niektórych krajach przetrwał do lat 20. XIX wieku.

Cechy: symetria, równowaga, klasyczny ład, harmonia

Geneza:

•    odkrycie ruin Herkulanum (1709 r.) i Pompejów (1748 r.)

•    nawrót do sztuki dojrzałego renesansu

•    rozwój historii sztuki

•    przemiany to życiu umysłowym i politycznym

Łazienki, Fasado Palocu na Wodzie w Warszawie (1772-1793)

f

i

I

I

Architektura: inspirowana budowlami starożytnymi (np. Panteonem rzymskim), lekka, elegancka, reprezentacyjna, w końcowej fazie prosta, surowa Plany budowli oparte były przeważnie na kole lub kwadracie, stawiano tuki tryumfalne, portyki kolumnowe. Nowymi typami budowli były: szkoły, teatry, centra handlowe, wielkomiejskie kamienice.

Przedstawiciele: Dominik Merlini, Szymon Bogumił Zug, Antonio Corrazzi

Przykłady: Łazienki w Warszawie, wnętrza Zamku Królewskiego w Warszawie, kościół Karmelitów w Warszawie, Belweder, Panteon w Paryżu, Łuk Triumfalny w Paryżu, British Museum w Londynie, Brama Brandenburska w Berlinie

Belweder w Warszawie (XVIII w.)

Łuk Triumfalny w Paryżu (1837)

Brama Brandenburska w Berlinie (XVIII w.)