48 (274)

48 Jerzy Bartmiński

/ S_p (Wartp+Eksp₀)

S_a (Wart_a+Ekspo)

p=potoczny; a= artystyczny. Użycie subskryptu zerowego (S₀, Eksp₀) ma podkreślić fakt stylistycznej neutralności języka na (założonym teoretycznie) etapie poprzedzającym wyodrębnienie dwu podstawowych stylów, a także fakt początkowej stylistycznej neutralności elementów systemu językowego. Pojęcie stylu zerowego, będącego oczywiście konstruktem idealizacyjnym, jest stylistyce znane (Mayenowa 1966, s. 38—39; Perebejnos 1974). Wprowadzamy go tu po to, by zaakcentować mocniej ważny fakt, iż czynnikiem konstytutywnym dla stylu językowego, kształtującym jego swoistość, są wartości. Środki językowe natomiast mogą być początkowo wspólne dla dwu stylów. Pojęcie stylu zerowego stanowi dogodne narzędzie opisu relacji między stylami i pozwala uniknąć sytuacji* — trudnej do przyjęcia — że język potoczny miałby być stylistycznie nie nacechowany.

Powstaje jednak uzasadnione pytanie, czy można o stylu językowym mówić wtedy, gdy użyciu języka w określonej funkcji, na tle wyraźnie zarysowanego punktu widzenia i racjonalności, nie towarzyszą takie cechy formy językowej, które „instytucjo-nalizują” owe wartości, zaświadczają ich społeczne (dokładniej: językowe) utrwalenie. Odpowiedź na to pytanie jest wiadoma z góry, ponieważ znak językowy nie istnieje, jeśli znaczeniu nie odpowiada forma znakowa. W sensie lingwistycznym więc nie istnieje styl, dopóki nie ukształtuje się językowa sfera ekspo-nentów tych wartości, które uznaliśmy za konstytutywne dla stylu. Twierdzenie o wyprzedzaniu eksponentów przez wartości należy więc rozumieć jedynie w sensie dominacji tych ostatnich nad pierwszymi.

17. Styl na etapie określonym formułą (i) nie jest jeszcze zjawiskiem językowym, jest już jednak zjawiskiem semiotycznym,

się jakimkolwiek wyrazom i zwyczajom ich stosowania. £..] Może być mowa bynajmniej nie o „poprawianiu” wad języka, lecz tylko o zapożyczaniu z języka terminów dla oznaczenia nimi pojęć, które tworzymy samodzielnie jako pojęcia przystosowane (adekwatne) do zadań teoretycznych, pomimo niezgodności potocznego znaczenia wyrazów z naszymi po-

! ! 'ii.'”