49 2

wy, montażu. Do środków trwałych w budowie są też zaliczane koszty związane z ulepszeniem już istniejącego środka trwałego.

Do wartości niematerialnych i prawnych należą inne niż rzeczowe składniki majątku trwałego o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym od roku. Obejmują one przeznaczone na potrzeby jednostki:

•    autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje;

•    prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów zdobniczych i użytkowych;

•    nabytą wartość firmy;

•    koszty zakończonych prac rozwojowych związanych z wytwarzaniem nowych lub ulepszonych produktów albo z wdrożeniem nowych technologii;

•    know-how (wiedza „jak”).

Zarówno środki trwałe, jak i wartości niematerialne i prawne mogą być używane na własne potrzeby lub mogą być oddane do użytku innej jednostce gospodarczej na mocy umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze.

Inwestycje, zaliczane do aktywów trwałych, są nabywane dla osiągnięcia korzyści ekonomicznych dzięki temu, że:

•    następuje przyrost wartości tych aktywów;

•    przynoszą one przychody w postaci odsetek, dywidend (udziałów w zyskach), innych pożytków;

•    w przypadku transakcji handlowej (sprzedaży) jest możliwe ich zbycie po cenie wyższej od ceny nabycia.

Obejmują one m.in.:

•    nieruchomości;

•    wartości niematerialne i prawne;

•    długoterminowe aktywa finansowe.

W przypadku tych składników istotne znaczenie ma fakt, że - jak wspomniano - zostały one nabyte dla osiągnięcia korzyści, a nie w celu użytkowania przez jednostkę. Cechuje je długotrwałe wyłączenie z obrotu wskutek zaangażowania środków pieniężnych, np. w nabycie nieruchomości, długoterminowych papierów wartościowych czy udziałów w innych jednostkach. Inwestycje mogą mieć charakter rzeczowy i zrównany z nim (nieruchomości, wartości niematerialne i prawne) oraz finansowy (długoterminowe aktywa finansowe). Do tej drugiej grupy są zaliczane takie składniki, jak: udziały, akcje, długoterminowe obligacje. Kryterium długoterminowości jest ponadroczny termin realizacji od daty, na którą jest sporządzane roczne sprawozdanie finansowe.

Według identycznego kryterium wyodrębnia się należności długoterminowe, czyli takie, których zapłata nastąpi najwcześniej po upływie roku od dnia bilansowego, oraz długoterminowe rozliczenia międzyokresowe, a więc takie, których rozliczenie nastąpi po upływie roku.

Wszystkie omówione składniki aktywów trwałych są wykazywane w bilansie w grupie A „Aktywa trwałe”. Źródłem ich pochodzenia powinien być głównie kapitał własny (co najmniej w 70%). Mogą być też sfinansowane długoterminowym kapitałem obcym. Do ewidencji księgowej składników majątku trwałe-

49