4 (1911)

42 PODSTAWOWE POJĘCIA I MODELE

Obecnie termin ten jest dobrze znany każdemu uczniowi amerykańskiej szkoły średniej w ramach przedmiotu „edukacja komunikacyjna i medialna", jednak w wielu innych krajach nadal bywa mylony z środkami fizycznej ko* munikacji, czyli transportu. Ciąży na nim tradycyjna praktyka porozumiewania się na odległość, która dawniej wymagała podróży łub przesłania listu. Komunikowanie korzystało z komunikacji, czyli z środków transportu/ takich jak wozy, konie, łodzie, statki oraz dróg rzek, kanałów, morza. Ten związek wpłynął na język, stąd nadal po polsku wahamy się, czy mówić komunikowanie czy raczej komunikacja, a często używamy tych słów wymiennie.

Nawet wówczas, gdy termin komunikowanie jest stosowany w celu określenia procesów przekazywania sygnałów i znaków, trudno mówić o jego jednakowym pojmowaniu. Niemal każdy autor obszerniejszej rozprawy poświęconej komunikowaniu uważa za swój obowiązek przedstawienie własnego rozumienia terminu. Nic dziwnego, że definicje komunikowania liczy się na setki. F. Dance w artykule o pojęciu komunikowania, uwzględnił 95 definicji, grupując je w 15 różnych (choć nie całkowicie odmiennych) kategoriach. Z kolei H. Walińska de Hackbeil w rozprawie doktorskiej z 1975 roku przedstawiła ponad dwieście definicji spotykanych w literaturze amerykańskiej, wyróżniając w nich 18 elementarnych kategorii semantycznych. Wprawdzie analiza definicji komunikowania nie mieści się w profilu niniejszego opracowania, niemniej dla ilustracji podam najbardziej typowe określenia: Komunikowanie jako transmisja:

„Komunikowanie to przekazywanie informacji w bardzo szerokim znaczeniu tego terminu" [Ayer, 1955:13]; „Przekazywanie informacji, idei, emocji, umiejętności etc. To właśnie akt lub proces transmisji jest zazwyczaj nazywany komunikowaniem" [Berelson i Steiner; 1964:254].

Komunikowanie jako rozumienie:

„Komunikowanie jest procesem, dzięki któremu rozumiemy innych i z kolei sami steramy się być zrozumianymi" [Andersen, 1959; 5J; „Proces, przez który dwie osoby dochodzą do tych samych myśli lub uczuć" [Adler, 1963:449]. Komunikowanie jako oddziaływanie:

„Słowa tego używamy do określenia wszystkich sposobów, którymi ludzie oddziaływają na siebie" [Anastasij, 1972:5]; „Użycie znaków i symboli, dzięki którym sprawuje się władzę" [Schaecter, 1951:191].

Komunikowanie jako łączenie (tworzenie wspólnoty):

„Proces, który łączy nieciągłe części naszego żyjącego otoczenia" [Ruech, 1967: 462); „Tworzenie społecznej całości z jednostek przy użyciu języka lub znaków" [Cherry, 1961: 67].

Komunikowanie jako interakcja:

„Społeczna interakcja za pomocą symboli" [Gerbner, 1967:103]. Komunikowanie jako wymiana:

„Wymiana znaczeń między ludźmi jest możliwa w stopniu, w jakim jednostki mają wspólne postrzeżenia, pragnienia i postawy" [Krech, Crutchfield, Bałla-chęy; 1962:275].

Komunikowanie jako składnik procesu społecznego:

„Akt komunikatywny jest środkiem, przez który są wyrażane normy grupowe, sprawowana kontrola społeczna, przydzielane role, osiągnięta koordyna-