4 (2621)

proprietatem, quae est de genere ac-cidentium. Ergo et bonum realiter addit super ens.

SED CONTRA. 1. Est quod Au-gustinus dicit [I De doctr. christ., c. XXXII], quod in quantum Deus est bonus, sumus; et in cjuantum snmus, boni sumus. Ergo videtur quod bonum non addat aliquid super ens.

2. Praeterea, quaecumque ita se habent quod unum addit super alte-rum re vel ratione, unum eorum po-test intelligi sine altero. Sed ens non potest intelligi sine bono. Ergo bonum non addit aliquid super ens nec re nec ratione. Probatio mediae. Plus potest facere Deus quam homo intelligere. Sed non potest facere Deus aliquod ens quod non sit bonum; quia hoc ipso quod est a bono, bonum est, ut patet per Boetium in lib. De hebd. [in libro An omne quod est, bonum sit]. Ergo nec intellectus potest intelligere.

RESPONDEO. Dicendum est, quod tripliciter potest aliquid super alterum addere.

Uno modo quod addat aliquam rem quae sit extra essentiam illius rei cui dicitur addi; sicut album addit super corpus, quia essentia albedinis est praeter essentiam corporiś.

Alio modo dicitur aliquid addi super alterum per modum contrahendi et determinandi; sicut homo addit ali-quid super animal: non quidem ita do człowieka, mianowicie samą własność człowieka, która należy do rodzaju przypadłości. A zatem i dobro dodaje coś realnie do bytu.

JEDNAKŻE: 1. Augustyn powiada [O nauce chrześcijańskiej, ks. I, rozdz. XXXII], że ponieważ Bóg jest dobry, my istniejemy, o ile zaś istniejemy -jesteśmy dobrzy. A zatem wydaje się, że dobro nie dodaje niczego do bytu.

2. Ponadto zawsze, gdy jakieś rzeczy tak mają się do siebie, iż jedna dodaje coś do drugiej realnie lub myślowo, jedna z nich może być pojęta bez drugiej. Lecz bytu nie można pojąć bez dobra. A więc dobro nie dodaje niczego do bytu ani realnie, ani myślowo. Uzasadnienie środkowego członu rozumowania-. Bóg może uczynić więcej, niż człowiek jest w stanie pojąć. Lecz Bóg nie może uczynić jakiegoś bytu, który by nie był dobry, ponieważ to, co pochodzi od dobra, jest dobre, jak powiada Boecjusz w księdze O hebdomadach [czyli w księdze Czy wszystko, co jest, jest dobre]. A zatem również intelekt nie może tego pojąć.

ODPOWIADAM. Należy stwierdzić, że coś może być dodane do czegoś trojako.

Po pienusze, gdy dodaje się jakąś rzecz będącą poza istotą tej rzeczy, do której jest ona dodana. W ten sposób biel jest dodana do ciała, ponieważ istota bieli jest poza istotą ciała.

Po drugie mówi się, że coś jest dodane do drugiego na sposób zawężenia i ograniczenia. W ten sposób człowiek dodaje coś do zzuierzęcia: quod sit in homine alia res quae sit penitus extra essentiam animalis, alias oporteret dicere, quod non to-tum quod est homo esset animal, sed animal esset pars hominis; sed animal per kominem contrahitur, quia id quod determinate et actualiter conti-netur in ratione hominis, implicite et quasi potentialiter continetur in ratione animalis. Sicut est de ratione hominis quod habeat animam ratio-nalem, et de ratione animalis est quod habeat animam, non determi-nando ad rationalem vel non ratio-nalem; ista tamen determinatio ratione cuius homo super animal addere dicitur, in aliqua re funda tur.

Tertio modo dicitur aliquid addere super alterum secundum radonem tantum; quando scilicet aliquid est de ratione unius quod non est de ratione alterius: quod tamen nihil est in rerum natura, sed in ratione tantum, sive per illud contrahatur id cui dicitur addi, sive non. Caecum enim addit aliquid supra kominem, scilicet caecitatem, quae non est aliquod ens in natura, sed rationis tantum, secundum quod ens est comprehendens privationes; et per hoc komo contrahitur, non enim omnis homo caecus est; sed cum dicimus talpam caecam, non fit per hoc additum aliqua con-tractio.

a) Non autem potest esse quod super ens uniuersale aliquid addat ali-quid primo modo, quamvis illo modo wprawdzie nie tak, że w człowieku jest inna rzecz, która jest całkowicie poza istotą zwierzęcia - w przeciwnym wypadku należałoby powiedzieć, że nie wszystko, co jest człowiekiem, jest zwierzęciem, lecz że zwierzę jest częścią człowieka - ale tak, że zwierzę jest zawężone przez człowieka, gdyż to, co w sposób określony i aktualnie zawiera się w rozumieniu człowieka, implicite i jakby potencjalnie zawiera się w rozumieniu zwierzęcia. Tak więc w rozumieniu człowieka zawiera się to, że ma duszę rozumną, a w rozumieniu zwierzęcia zawiera się to, że ma duszę, bez bliższego określenia, czy chodzi o duszę rozumną, czy bezro-zumną. Owo ograniczenie jednak, ze względu na które człowiek dodaje coś do zwierzęcia, ma jakąś podstawę w rzeczy.

Po trzecie mówi się, że coś jest dodane do drugiego tylko myślowo, gdy mianowicie do rozumienia jednego należy to, co nie należy do rozumienia drugiego, jednak nie jest to czymś w naturze rzeczy, ale tylko w myśli, czy by zawężało to, do czego jest dodane, czy nie. Ślepe bowiem dodaje coś do człozoieka, mianowicie ślepotę, która nie jest jakimś bytem w naturze, ale tylko czymś myślowym, ze względu na to, że byt może zawierać pry-wacje. Przy tym ślepe zawęża człowieka, nie każdy bowiem człowiek jest ślepy. Lecz gdy mówimy, że ślepy jest kret, to, co dodane, nie powoduje żadnego zawężenia.

a) Nie jest więc możliwe, by do bytu ogólnego coś było dodane w pierwszy sposób, chociaż w ten spo-

15