53

______

Nie chcemy MEW*!

*MEW - mała elektrownia wodna

Włócząc się po pomorskich rzekach pstrągowych, co rusz trafiamy na sztuczne przegrody, które uniemożliwiają naturalne funkcjonowanie rzeki jako korytarza ekologicznego, czyli łącznika między różnorodnymi siedliskami. Czy ta sytuacja ma szanse ulec zmianie? Oczywiście tak. Zależy to również od nas - wędkarzy.

Opinie naukowców są jednoznaczne: negatywne skutki przegradzania rzek są oczywiste i nie podlegają dyskusji.

W OBRONIE WŁASNEJ

Ignorowane przez dziesięciolecia apele niektórych naukowców, przyrodników, a przede wszystkim wędkarzy, o szkodliwości pocięcia rzek na „oddzielne” kawałki, wreszcie zaczęty znajdować postuch. Zapadają decyzje o konieczności udrożnienia przegród w celu odblokowania migracji żyjących w rzece organizmów. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska zacząt finansować budowę przepławek, choć jest to tylko namiastka udrożnienia. Przepławki powstają, a w papierach urzędnicy odfajkowują załatwienie sprawy. Jednak w praktyce większość przepławek nie funkcjonuje, bowiem właściciel przegrody nie ma narzuconego obowiązku utrzymania stałego przepływu wody na przepławce, czyli tzw. przepływu nienaruszalnego.

Obecnie wydawane pozwolenia wodno-prawne określają przepływy nienaruszalne, jednak zwykle te zapisy są nieprecyzyjne i nie są respektowane. Jednym z wielu dowodów rzeczowych jest widoczna na zdjęciu nowa lecz nieczynna przepławka (dorzecze lny).

Problem nieczynnych przepławek dotyczy nie tylko MEW, ale również wielu hodowli ryb. Hodowcy w większości dążą do maksymalizacji produkcji, nie zważając na ograniczoną wydolność ekosystemu. Dokonują bezprawnego zaboru większości przepływu wody, zwłaszcza w okresie niżówek. Poniżej hodowli rzeka zarasta na skutek przeżyźnienia, a niekiedy giną w niej wszystkie organizmy żywe-jeśli na zaporze zostanie czasowo zamknięty przepływ wody. Przykładem są niewielkie rzeki:

Okalica i Pogorzelica, zdewastowane na skutek niemal całkowitego zredukowania przepływu wody.

Czy musimy się na to godzić? Nie! 11 Oto przykład. Jeden z moich znajomych pstrą-garzy zastał na Mogilicy, dopływie Parsęty podobną sytuację. Obfotografował ledwo co cieknącą przez próg rzeczkę i o zaistniałym fakcie powiadomił właściwy RZGW, dc czego miał prawo (i obowiązek!) - jak każdy obywatel. Na skutek tej interwencji RZGW Szczecin zwrócił się do Starosty Powiatu Biatogardzkiego o podjęcie działań dla zmiany pozwolenia wodnoprawnego, tak by jednoznacznie sprecyzowano sposób realizacji przepływu nienaruszalnego. Dalsze ignorowanie tego zalecenia może skutkować cofnięciem pozwolenia wodnoprawnego. Niektórzy użytkownicy zapór nadal nie zdają sobie sprawy z konsekwencji takiego łamania prawa.

Zacznijmy od stwierdzenia sensowności inwestycji. MEW-y to przedsięwzięcia, których koszty przyrodnicze wielokrotnie przewyższają efekty ekonomiczne. W dzisiejszej dobie mnogość technologii produkcji energii elektrycznej daje szanse wyboru technologii najmniej szkodliwej i społecznie najkorzystniejszej. W Polsce najlepiej rokują technologie wykorzystujące ogromny potencjał rolnictwa, zwłaszcza, że nasze rolnictwo cierpi na chorobę

nadprodukcji, więc nowe kierunki są bardzo pożądane. Mam na myśli uprawy tzw. roślin energetycznych. To na nie powinny być ukierunkowywane nowe inwestycje, zwłaszcza, że wiele z tych upraw może być prowadzona na terenach zalewowych, naturalnych zabezpieczeniach przeciwpowodziowych, nie kolidując z naturą rzek, zgodnie z duchem Unijnej Dyrektywy Wodnej. Warto podkreślić, że przegradzanie pomorskich rzek i ich dopływów odcina odradzające się wielkim kosztem stada troci, łososia oraz innych wędrownych ryb od najcenniejszych naturalnych tarlisk w dopływach wyższych rzędów, gdzie sukces rozrodczy naturalnego tarta może być liczony w dziesiątkach, a nie ułamkach procent.

O zaopiniowanie planów budowy kolejnego jazu na rzece Hance, na terenie Gorzowskiego Okręgu PZW zwrócono się do Wydziału Nauk o Żywności i Rybactwa Akademii Rolniczej w Szczecinie: „Doliny rzek pełnią zaś rolę naturalnego spoiwa pomiędzy różnymi typami środowisk i stanowią najbardziej uniwersalną i najbogatszą formę korytarza ekologicznego. Ich niezwykle istotna rola została dostrzeżona przez twórców koncepcji Europejskiej Sieci Ekologicznej EECONET, dziwi więc fakt, że w sposób ciągły próbuje się to w naszym kraju podważać, rozwijając w sposób nieodpowiedzialny zabudowę tych korytarzy.

W naszym kraju, przez wiele lat, bez egzekwowania wpływu na ekosystemy oraz bez zwracania uwagi na degradację stosunków wodnych, przegradzano rzeki, w efekcie czego niemal wszystkie rzeki krainy pstrąga i lipienia są obecnie zabudowane, co uniemożliwia zarówno wędrówki tarlowe i pokarmowe ryb oraz doprowadza do ich wyginięcia odcinek po odcinku, a także powoduje szybkie zniszczenie koryta rzeki poniżej i powyżej przegród hydrotechnicznych. Wiele z tych obiektów jest całkowicie nienadzorowanych lub służy jedynie partykularnym interesom hodowców pstrągów tęczowych lub producentom energii elek-| trycznej.

Planowane uruchomienie kolejnej, malej elektrowni wodnej na rzece Hanka w sposób radykalny pogorszy stan ekosystemu tej niewielkiej rzeki i uniemożliwi prawidłowe gospodarowanie przez uprawnionego do rybactwa w obwodzie rybackim rzeki Hanka nr-6." - pisze dr inż. Sławomir Keszke z Zakładu Systematyki Ryb AR Szczecin. Jeśli takie opinie będą popierane aktywnym nadzorem sprawowanym przez wędkarzy, to można liczyć na stopniową poprawę obecnie tragicznego stanu ekologicznego naszych rzek.

Jest jeszcze jeden aspekt konieczności zwiększenia naszej dbałości o zachowanie i poprawę stanu ekologicznego naszej przyrody. Otóż usilnie dążenia wykorzystania obecnie dostępnych środków w nieprawidłowy, niezgodny z Unijnymi Dyrektywami sposób może każdego z nas, obywateli RR słono kosztować, bowiem renaturyzacja rzek jest dużo droższa niż ich ochrona przed zabudową.

Tekst i fot. Artur Furdyna

Wędkarski Świat 10/2007    53