54 55 (33)

54 C'<t« I. Wpronaditnk do ekonomii

zwrotnic na kształtowanie się popytu i podaży: jest. jak pamiętamy, głównym czynnikiem wspólokrcślającym te wielkości. Cena jest sygnałem rynku, kierowanym w stronę producentów i nabywców i skłaniającym ich do podjęcia odpowiednich decyzji; jej kształtowanie się jest instrumentem przywracania równowagi.

Załóżmy, że cena jest wy ższa od ceny równowagi. Pojawia się wtedy nadwyżka dobra, co oznacza, że popyt jest mniejszy od podaży. Będzie to sytuacja korzystna dla nabywcy. Konkurencja między sprzedającymi doprowadzi do spadku ceny. co implikuje wzrost popytu i spadek podaży. Odwrotnie przedstawiać się będzie sytuacja przy cenie niższej od ceny równowagi. Niska cena zachęci nabywców do zwiększenia popytu przy równoczesnym ograniczaniu podaży przez producentów. Pojawia się niedobór dobra, co oznacza, że popyt jest większy od podaży. Konkurencja. tym razem między kupującymi, doprowadzi do wzrostu ceny. który spowoduje spadek popytu i wzrost podaży. Tc procesy dostosowawcze trwają ustawicznie i w ich rezultacie ustala się cena. usuwająca z rynku nadmiar bądź niedobór produktów, cena równoważąca popyt z podażą - cena równowagi rynkowej. Możemy to przedstawić graficznie (rys. 2.7).

RtMiDtk 2.7. Cena równowagi rynkowej

Punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży wyznacza cenę równowagi rynkowej (c,), przy której wielkość popytu jest równa wielkości podaży. Cena wyższa od ceny równowagi (c,) oznacza przewagę podaży nad popytem, czyli nadwyżkę dobra. Odwrotnie: cena niższa od ceny równowagi (c₂) oznacza przewagę popytu nad podażą, czyli niedobór dobra. Jedynie przy cenie równowagi rynkowej (c,) te dwie wielkości są równe.

Osiągnięta równowaga rynkowa może zostać zakłócona przez zmiany poza-cenowych czynników determinujących popyt i podaż. Jak już wiemy, graficznie znajduje to wyraz w przesunięciu krzywej popytu bądź podaży w prawo lub w lew o. Zilustrujemy to. przesuwając najpierw krzywą popytu wzdłuż danej krzywej podaży: następnie dokonamy przesunięć krzywej podaży wzdłuż danej krzywej popytu. by zwieńczyć nasze rozważania równoczesnym przesunięciem krzywej popytu i podaży.

2.5.1. Przesunięcia krzywej popytu a cena równowagi

Przyjmijmy, że wskutek wzrostu dochodów nabywam' krzywa popytu na dany produkt przesuwa się (rys. 2.8) z położenia P_rX do położenia P_fi. Utrzymywanie dotychczasowej ceny c,i spowoduje wystąpienie przewagi popytu nad podażą. Musi to doprowadzić do ukształtowania się nowej wyższej ceny równowagi c,_;, która równoważy popyt z podażą przy ilości produktu Q_:. Spadek dochodów spowoduje przesunięcie krzywej popytu z położenia P_pX do położenia P_pi. Utrzymywanie się dotychczasowej ceny c_rl spowoduje teraz wystąpienie przewagi podaży nad popytem. W tej sytuacji musi dojść do ukształtowania się nowej niższej ceny równowagi c,> równoważącej popyt z podażą przy ilości Q_y

2.5.2. Przesunięcia krzywej podaży a cena równowagi

Przyjmijmy, żc wskutek wzrostu kosztów wytwarzania krzywa podaży przesu-wa się (rys. 2.9) z położenia Pj, do położenia P_j:. Utrzymywanie dotychczasowej ceny równowagi c,_x doprowadziłoby do pojawienia się przewagi popytu nad poda-

p pp

Ryiuiwk 2.*. Przesuwanie się krzywej podaży

O; O, O, «*0»>VT POOAZ