58 (52)

liwa Ogrodzka-Mazur - Nabywanie przez dziecko kompetencji... 243

świata, ale i tego, że dzieci chętnie wprowadzają do swych zabaw tematy bajkowe, fikcyjne, zmyślone i literackie.

W okresie późnego dzieciństwa - poza charakterystycznymi cechami zabaw tematycznych, wiążącymi sic z rozszerzeniem kręgu tematów i ról podejmowanych przez dziecko, wydłużeniem czasu trwania zabawy, zespołowym udziałem wszystkich uczestników - wzrasta przede wszystkim znaczenie mowy i języka w kreowaniu ich akcji.

Język w komunikowaniu się dzieci w zabawach Tematycznych

Poszerzenie się zasobu słownictwa i wzrost umiejętności porozumiewania się z rówieśnikami oraz dorosłymi znacznie ułatwiają dzieciom współdziałanie w zabawach zespołowych. Język, towarzysząc zabawie tematycznej, stanowi jej podstawowe tworzywo i jest niezbędnym wyznacznikiem tego, co na niby może istnieć i/lub zdarzyć się w zabawie. Nawiązując do koncepcji etnografii komunikowania się D. H. Hymesa*', można wyodrębnić wspólne składniki interakcji komunikatywnej, która zachodzi w czasie zabaw tematycznych:

układ sytuacyjny, a zatem micjscc, w którym rozgrywa się intcrakcja (zabawa) w sensie społecznym, fizycznym, a nawet psychologicznym;

-    uczestnicy, z których każdy ma wyznaczoną rolę w interakcji (zabawie) zarówno w określonym układzie sytuacyjnym, jak i ze względu na kulturowo uwarunkowane zachowania językowe;

—    tematy i cele, podlegające kulturowym (językowym) zwyczajom oraz odzwierciedlające przyjęte w danym środowisku formy zachowań.

Ujawniana i zarazem nabywana przez dzieci w czasie trwania zabaw tematycznych kompetencja komunikatywna charakteryzuje się zatem nie tylko znajomością języka i umiejętnością posługiwania się nim, lecz także umiejętnością komunikowania się za pomocą konkretnych wypowiedzi językowych (werbalnych i niewerbalnych) - w dodatku stosownie do sytuacji i w zależności od celów, jakie się za ich pośrednictwem pragnie w danej zabawie osiągnąć. Implikuje ona m.in. umiejętność dobierania przez dziecko właściwych środków językowych i morzenia środków komunikacyjnych w- zależności od tego, kro z kim, o czym, w jakim celu i w jakich warunkach się porozumiewa. Tak rozumiana kompetencja komunikatywna obejmuje: (a) czysto językową kompetencję, (b) językową kompetencję komunikatywną oraz (c) językową kompetencję komunikatywno-akcyjną (działaniową). Jej .strukturę wyznaczają tym samym składniki przedstawione na schemacie 2^U>.

”1. Kurcz: Psychologia języka..., dz. cyt., s. 140.

^,u F. Grucza: Kulturowe determinanty języka..., di. cyt., i. 27 32.