56 57 (27)

56 • asfodelowe łąki

I zdobią obrazy Opowieść o Dianie i Akteonie Mistrza Georga (XVI w.) oraz Diana w kąpieli nieznanego autora. Patrz także Agamemnon, Akteon, Aloadzi, Amazonki, Ariadna, Aulida, Chione, Chloris, Danaidy, Diktynna, Eurypylos, He-kate, Hipolit, Ifigenia, Izyda, kalidoński dzik, Kefalos, Koro-nis, Ojneus, olimpijczycy, Selene, Tajgete, Tauryda, asfodelowe łąki, łąki na Polach Elizejskich w —> Hadesie, gdzie spacerowały cienie zmarłych, którzy za życia byli szlachetni i sprawiedliwi. Asfodel, złotowłos (Asphodelus), była to liliowata roślina o żółtawych, białych lub fioletowych kwiatach. Jej podziemne bulwy były jadalne i stanowiły pożywienie ubogich w starożytnej Grecji. Pliniusz St. podaje, że asfodel zmieszany z blekotem (roślina przypominająca pietruszkę, silnie trująca) i małą ilością dziegciu usuwał nieprzyjemny zapach potu, był to odpowiednik naszego dezodorantu. Z rośliny tej sporządzano także leki. Askaniusz, jedyny syn -»Eneasza i -»Kreuzy (lub —»La-winii?), który razem z ojcem uciekł z płonącej -> Troi. Przypisuje mu się założenie miasta —> Alba Longa. Miał też przydomek Julus. Uznawano go za protoplastę rzymskiego rodu julijskiego, z którego pochodził Cezar.

’

Eneasz z AskanluszeN

Asopos • 57

Asklepios (rz. —> Eskulap), syn —> Apollona i —> Koronis, córki króla tesalskiego —> Flegiasa. Bóg sztuki lekarskiej, wychowywany był przez mądrego —» Chirona. —» Centaur nauczył go sztuki lekarskiej. A. opanował ją tak dobrze, że wskrzeszat nawet zmarłych, co nie spodobało się —» Hadesowi, bogu świata zmarłych. Zaczął się obawiać, że duchy opuszczą jego królestwo i w ten sposób naruszy się porządek świata. Poskarżył się więc —» Zeusowi, który śmiertelnie ranił A. piorunem, po czym przeniósł go na niebo, gdzie stał się konstelacją Węża. Apollo, chcąc pomścić śmierć syna, zabił -»cyklopów - kowali boskiego gromu. Za karę bogowie wygnali Apollona na ziemię. Żoną A. była Epione ('kojąca ból’), wspierała go w leczeniu. Jego dwaj synowie: —> Machaon i Podalejrios byli sławnymi lekarzami. Także córki posiadały zdolności lecznicze: —> Hygieja, bogini zdrowia, oraz Panakeja, uwalniająca od cierpień, i Jaso, uzdrowicielka. Historia tego boga znana jest z przekazów Homera, Hezjoda i Pindara. Był słynny w całym świecie starożytnym. Zaczęto czcić go od VII—VI w. p.n.e., zwłaszcza w —> Tesalii i —» Epidau-rze, gdzie znajdowała się najsłynniejsza świątynia, do której tłumnie przybywali chorzy, prosząc o wyleczenie. Uzdrowieni opisywali swoją historię choroby na murach świątyni, a opuszczając sanktuarium, wrzucali monety do świętej sadzawki. W Atenach jego świątynia mieściła się na —> Akropolu. Świątynie dedykowane temu bogu były zazwyczaj połączone ze szpitalami. Także Rzymianie, którzy czcili go pod imieniem Eskulap, poświęcili mu świątynię i szpital na wysepce leżącej na -»Tybrze (dziś. szpital i kościół pod wezwaniem św. Bartłomieja). Ośrodki opieki nad chorymi w starożytności nazywano asklepiejonami. A. przedstawiano jako starca trzymającego laskę oplecioną wężem (symbolem odradzającego się życia, dziś symbol służby zdrowia). W okresie późnego antyku jego kult uległ przemianom. • W starożytności powstało wiele dzieł architektonicznych i rzeźbiarskich. Najbardziej znanym posągiem jest tzw. Asklepios Neapolitański (kopia greckiego oryginału z V w. p.n.e.). Z jego posągu kultowego na wyspie -» Delos (IV w. p.n.e.) zachowała się tylko głowa (British Museum, Londyn). W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się marmurowa statuetka A. (II w.). Wizerunki i rzeźby boga zdobią wiele aptek, szpitali i sanatoriów. Patrz także Filoktet, Hipolit, Orion. Asopos, bóg rzeki Asopos. Syn —> Okeanosa i —>Tethys. Z nimfą Metopą miał dwadzieścia córek, m.in. -> Ajginę