572,573 (2)

opieki i objęcie go systematycznymi oddziaływaniami wychowawczymi stymulującymi jego rozwój i kompensującymi występujące u niego braki. W przedszkolu dzieci uczą się samoobsługi oraz nawyków higienicznych i porządkowych. Kształtuje się u nich umiejętność współżycia i współdziałania z innymi dziećmi i osobami oorosłymi, usprawnia się ich funkcje poznawcze, uczy się korzystać z prostych urządzeń technicznych i rozwija "Sprawność ruchową (E. Mazurkiewicz 1973). Oddziaływania wychowawcze są uzależnione od typu niesprawności i indywidualnych cech dziecka.

Te dzieci, które z uwagi na swoją niepełnosprawność nie mogą uczęszczać do powszechnych szkół podstawowych, sa kwalifikowane do kształce-niawszkołach podstawowych specj alnych lub w klasach specjalnych znajdujących się w niektórych szkołach powszechnych.¹ W placówkach tych, zależnie od rodzaju niesprawności występującej u dzieci, realizowane są wybrane treści programowe szkół powszechnych (niekiedy odpowiednio przystosowane do właściwości psychicznych wychowanków), a także treści specjalnie dostosowane do możliwości wychowanków. I tak, w szkołach specjalnych dla dzieci niewidomych, niedowidzących, niedosłyszących, przewlekle chorych, z uszkodzeniami narządów ruchu i społecznie niedostosowanych, realizowany jest program przewidziany dla szkół powszechnych, odpowiednio uzupełniony lub zmodyfikowany. Oznacza to, że np. w szkołach dla dzieci niewidomych zmieniono te treści z programu, których zrozumienie wymaga percepcji wzrokowej (w fizyce, chemii). W języku polskim wprowadzono naukę czytania i pisania pismem Braille’a, zmieniono treści wychowania fizycznego i wprowadzono nowe przedmioty: orientację w przestrzeni i pisanie na maszynie.

Natomiast w szkołach dla dzieci: upośledzonych umysłowo, głuchych, upośledzonych umysłowo niewidomych, upośledzonych umysłowo głuchych oraz upośledzonych umysłowo niedostosowanych społecznie realizowane są programy specjalnie dostosowane do możliwości wychowanków. Zawierają one elementarną wiedzę o społeczeństwie, kulturze i technice oraz treści służące przygotowaniu do zawodu.

Poza szkołami specjalnymi istnieją także klasy specjalne przy powszechnych szkołach podstawowych (dla dzieci lekko upośledzonych umy- ^{1 2} słowo) przy szkołach podstawowych dla lekko upośledzonych umysłowo, w zakładach wychowawczych i domach pomocy społecznej (dla dzieci głębiej upośledzonych umysłowo) oraz przy pogotowiach opiekuńczych (dla dzieci niedostosowanych społecznie).

Resort oświaty dysponuje również specjalnym szkolnictwem zawodowym dla młodzieży niepełnosprawnej. Istnieją zasadnicze szkoły zawodowe specjalne dla: lekko upośledzonych umysłowo, niewidomych, głuchych i niedosłyszących, przewlekle chorych i niesprawnych ruchowo,a także licea zawodowe i technika dla młodzieży niewidomej i głuchej.

W szkołach specjalnych od 1958 r. działają drużyny harcerskie „Nieprzetartego szlaku”. Udział niepełnosprawnych dzieci w pracy drużyn zuchowych, a następnie harcerskich ma duże walory wychowawcze i rehabilitacyjne (K. Salaburska, K. Dębnicki 1965). Dzieci mogą zdobyć umiejętności i postawy przydatne w życiu codziennym, takie jak: szacunek dla kolegów, odpowiedzialność za wykonywaną pracę, zaradność, samodzielność w czynnościach samoobsługowych, orientacja w otoczeniu, umiejętność porozumiewania się z innymi ludźmi itp. (E. Minczakiewicz 1979).

Z innych form pomocy udzielanej przez szkoły niepełnosprawnym dzieciom należy wymienić: zindywidualizowane nauczanie w klasach powszechnych oraz indywidualne nauczanie w domach rodzinnych.

Nauczanie zindywidualizowane jest formą kształcenia przeznaczoną dla tych dzieci niepełnosprawnych (lekko upośledzonych umysłowo, niedosłyszących, niedowidzących, przewlekle chorych i niesprawnych ruchowo), które zostały zakwalifikowane do szkoły specjalnej, ale nie mogą do niej uczęszczać z powodu zbyt dużej odległości, braku miejsca w internacie, braku zgody rodziców lub innych okoliczności.³ Nauczanie to jest organizowane w klasach I-III, a niekiedy także w klasie IV. W tych klasach na lekcjach języka polskiego i matematyki dzieci realizują program szkoły specjalnej, a pozostałe przedmioty są prowadzone według programu szkoły powszechnej, z dostosowaniem wymagań do możliwości dziecka.

573

1

¹ Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lutego 1994 r. w sprawie rodzajów, organizacji i zasad działania publicznych placówek opiekuńczo-wychowawczych

2

resocjalizacyjnych (Dz.Urz. Nr 41, poz. 156).

3

Zarządzenie Nr 29 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4 października 1993 r. w sprawie zasad organizowania opieki nad uczniami niepełnosprawnymi, ich kształcenia w ogólnodostępnych i integracyjnych publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz organizacji kształcenia specjalnego (Dz.Urz. MEN Nr 9, poz. 36).