6

Określona interpretacja gry politycznej oraz jej zasad jest jednym z elementów powielanych w najważniejszych procesach reprodukowania porządku społecznego - socjalizacji i socjotech-nice. Różnią je cele, mechanizmy przebiegu, a także możliwości identyfikacji podmiotów wpływu. Zważywszy na temat pracy, szczególnie istotne wydąje się rozdzielenie pojęć socjalizacja i socjotechnika, w tym także ich aspektów politycznych, oraz zaproponowanie odmiennego od dotychczas stosowanego w literaturze przedmiotu pojmowania kategorii socjotechnika.

Jedna z głównych tez pracy zakłada, iż socjalizację i socjo-technikę różni przede wszystkim cel, który w trakcie procesów reprodukcji pragnie się osiągnąć. Uważam, iż socjalizacja ukierunkowana jest na maksymalne przystosowanie jednostek i zbiorowości społecznych do rzeczywistości w której przyszło im żyć, natomiast celem socjotechniki jest doskonalenie istnieją-cego porządku (niezależnie od aspektu wartościującego owego doskonalenia) poprzez przywiązywanie ludzi do wskazanych wartości i ideałów.

Można dostrzec dwa poziomy oddziaływania socjotechnicznego. Pierwszy z nich (makro) charakteryzuje brak możliwości wiarygodnego zidentyfikowania podmiotów wpływu. Jako członkowie określonego społeczeństwa jesteśmy świadomi przebiegu pewnego procesu reprodukcji porządku i możemy nawet dostrzec kierunek dokonujących się przemian. Nie potrafimy natomiast uzmysłowić sobie ich siły sprawczej lub dostrzegamy tylko wypadkową wielu składowych determinantów wywierania wpływu i żadnemu nie przypisujemy roli dominującej. W konsekwencji trudno określić stopień zgodności interesów systemu sterującego i systemu sterowanego.

Socjotechnika polityczna pojawia się na niższym poziomie (mikro), dąjącym większe możliwości wskazania podmiotów wpływu i charakterystycznych dla nich celów. Ukierunkowana jest na kształtowanie postaw i zachowań politycznych, pożądanych przez system sterujący. Racjonalność działań socjotechnicznych i preferencje celów oceniane są przede wszystkim z jego punktu widzenia, stąd w świadomości przeciętnego człowieka ten rodzaj wpływu społecznego utożsamiany jest na ogół z manipulacją. W

socjotechnice politycznej charakterystyczna wydaje się duża liczba zróżnicowanych podmiotów, ograniczających wzajemnie możliwości realizowania swoich interesów. Socjotechnika polityczna nastawiona jest na osiąganie bliskich celów związanych w głównej mierze z bieżącymi potrzebami gry polityczną). Uważam jednak, iż - mimo swego zróżnicowania - w stabilnych systemach politycznych cele te mieszczą się w ramach socjotechniki wyższego rzędu, determinującej ogólny kierunek reprodukcji porządku społecznego.

Omawiając problematykę socjotechniczną, nie sposób pominąć podstawowego podziału kierunków i środków wywierania wpływu socjotechnicznego, tzn. oddziaływania na emocje jednostki lub na jej intelekt. Poświęcam więcej uwagi pozaracjonalnym czynnikom kształtowania świadomości (pośród których znajdują się uczucia), ponieważ zgadzam się z opiniami uznającymi je za zdecydowanie efektywniejsze. Wskazuję jednak także na znaczenie racjonalnych determinantów w procesie podejmowania przez jednostkę decyzji Demokracja liberalna w ujęciu modelowym zakłada przecież świadomą i rozumną partycypację szerokiego elektoratu w akcie wyłaniania władzy przedstawicielskiej. Oddziaływanie na intelekt jednostki wymaga jednak precyzyjnej oceny możliwości odbiorcy, selektywnego przekazu oraz - w dużej mierze - zgodności celów systemu sterowanego i systemu sterującego. Proces wywierania społecznego wpływu jest więc w takim przypadku niezwykle złożony, kosztowny, nie gwarantujący osiągnięcia pożądanych zmian i przede wszystkim radykalnie ogranicząjąęy katalog celów. Socjotechnika na ogół łączy bodźce emocjonalne i racjonalne, często stosuje tylko emocjonalne, natomiast niezwykle rzadko odwołuje się wyłącznie do intelektu sterowanych.

Głównym celem pracy jest jednak analiza socjotechnicznych aspektów gry politycznej w znacznie większej skali. Zakładam, iż w zależności od zastosowania jednej ze wskazanych interpretacji analogii polityki do gry można wyodrębnić określone charakterystyki procesów rozszerzonej reprodukcji porządku społecznego. Wprowadzam pojęcia socjotechniki integracji i socjotechniki dezintegracji. Pierwszą należy moim zdaniem uznać za właściwą do oddania specyfiki wywierania wpływu

u