FunkcjonowanieRynku R036 077

POPYT

RYNKU

JAKO ELEMENT

1. Popyt i jego rodzaje

Popyt jest jednym z elementów rynku ujmowanego w aspekcie przedmiotowym. Wraz z innymi elementami — podażą i cenami — tworzy on strukturę przedmiotową rynku. Struktura ta nie jest stabilna. Ulega ona zmianom pod wpływem zmian wszystkich elementów rynku, a więc i popytu.

Jak już powiedziano, popyt wyraża ujawnione przez nabywców zamiary zakupu, formułowane na gruncie ich potrzeb oraz realnego funduszu nabywczego¹. Zamiary te mogą dotyczyć różnych przedmiotów wymiany, które charakteryzuje zdolność do zaspokajania potrzeb nabywców. Popyt nie odzwierciedla sumy przedmiotów wymiany, które zostały przez nabywców kupione. Jest on odzwierciedleniem tej sumy przedmiotów wymiany, które nabywcy zamierzają nabyć przy danych realnych dochodach. Formułowane przez nabywców zamiary mogą być również określane mianem ich aspiracji w dziedzinie zakupu.

Ujawniane przez nabywców zamiary zakupów różnią się zazwyczaj zarówno od poziomu odczuwanych potrzeb, jak i od wielkości dokonywanych zakupów. Nie wszystkie potrzeby nabywców mogą się bowiem przekształcać w popyt. Z kolei ujawniany w danym czasie popyt nie zawsze musi być zaspokajany, wskutek czego może się kształtować na wyższym poziomie niż wielkość dokonywanych zakupów. Urzeczywistnianie przez nabywców zamiarów zakupu może być również odłożone w czasie. Odłożenie procesu zaspokajania popytu w stosunku do czasu ujawnienia zamiarów zakupu może być związane z oczekiwaniem nabywców na pojawienie się nowych produktów lub usług, obniżkę cen, stopy procentowej, zmianę innych warunków- zakupu itd. Typowe relacje zachodzące w danym czasie między potrzebami, popytem a zakupem przedstawia rys. 18.

Rysunek 18

Relacje między potrzebami, popytem a zakupem

Potrzeby

Popyt

Zakup

Relacje te ulegają zmianie w przypadku dokonywania przez nabywców zakupów na zapas, a więc w rozmiarach przekraczających ich potrzeby w danym czasie. Zakupy na zapas mogą być związane z okresowym wzrostem dochodów nabywców lub z obawami wystąpienia trudności nabycia produktów w przyszłości przy istniejącej cenie albo uzyskania kredytu przy istniejącej stopie procentowej. Zjawisko zakupów na zapas może wynikać zarówno ze zmian zachodzących w⁷ dziedzinie podaży, jak i przewidywań nabywców dotyczących zmian cen, stopy procentowej, płac itd.

Popyt jest kategorią syntetyczną, w obrębie której można wyróżnić różne rodzaje popytu. Podstawą wyróżniania różnych rodzajów popytu są przede wszystkim następujące kryteria:

— przedmiot popytu,

— przeznaczenie przedmiotów' zaspokajających popyt lub cel, któremu mają one służyć,

— podmiot popytu,

— stopień zmienności popytu w czasie,

Formułowane przez nabywców zamiary zakupu charakteryzuje w rzeczywistości zróżnicowany stopień dojrzałości, bliższy' lub dalszy od podjęcia decyzji o zakupie. Fakt zróżnicowanego stopnia dojrzałości zamiarów zakupu jest jednjm z czynników decydujących o możliwościach kształtowania popytu przez sprzedawców, zmierzającego do przyspieszenia procesów dojrzewania tych zamiarów lub ich zmiany.