6 (720)

I. Zjawiska przemian **• wychowaniu

O sprawach wychowania słyszy się dzisiaj wszędzie w rozmowach, prasie, radiu Trudności z dziećmi i młodzieżą uczyniły z wychowania ważny problem na całym świecie, a równocześnie stało się ono palącą potrzebą społeczną. O wadze tych potrzeb świadczy szereg zjawisk w wychowaniu, do których należą:

a)    rozszerzanie się terenu oddziaływań wychowawczych w dół i w górę życia ludzkiego, ponieważ dotyczą one nie tylko dzieci w domu i uczniów w szkole, czy wiernych w Kościele, ale obejmują niemowlęta, opiekę nad matką, przygotowanie do małżeństwa i założenia rodziny, młodzież pracującą i akademicką, dorosłych, korzystających z oświaty, dokształcającą się inteligencję twórczą, a nawet starców - tak. że wychowanie dziś odnosi się do całego życia ludzkiego, staje się wychowaniem „całożyciowym".

b)    zmiana charakteru wychowania z indywidualnego na grupowe, co spowodowane jest tym. it me wystarcza wychowanie jednostek, lecz musi się ono odbywać w zespołach (np. rodzeństwo, klasa szkolna, drużyna harcerska), stara się wpłynąć na masy społeczne (np. wychowanie masowe żołnierzy, robotników), a nawet narody i działa w skali światowej przez Organizację Narodów Zjednoczonych (UNESCO);

c)    powstawanie nowych instytucji wychowawczych, które specjalizują się np w opiece nad małym dzieckiem (żłobek, przedszkole, dzieciniec letni), nad dzieckiem opuszczonym (dom dziecka, don młodzieży, pogotowie opiekuńczej, nad dzieckiem przestępczym (izb* milicyjna, schroniskodla nieletnich, zakład wychowawczy, poprawczy), w pracy kulturalnej i rozrywkowej (miasteczko dziecięce Podgrodzie k. Szczecina, pałace młodzieży -- Warszawa, Katowice, domy kultury;, w pomocy szkole (komitety rodzicielskie, opiekuńcze),

d)    pedagogizacja wielu instytucji, dotychczas tradycyjnie mewy-chowawczych. jak np wojsko, które obecnie musi działać psychologicznie i pedagogicznie na żołnierzy², jak sądownictwo dla nieletnich i prawo karne dla dorosłych¹, prasa (unikanie demoralizacji), związki ¹

zawodowe wychowujące ludzi do pracy, a nawet handel, w którym wystawy mają wychować upodobania klienta:

e) pcdagogizacja starych instytucji wychowawczych, jak szkoły, uniwersytety, domy akademickie, ponieważ rodziców, nauczycieli i wychowawców społecznych trzeba na podstawach naukowych psychologii wychowawczej i pedagogiki uświadomić o ich zadaniach i ulepszać ich pracę:

0 pcdagogizacja duszpasterstwa w Kościele, czego wyrazem jest duszpasterski charakter II Soboru Watykańskiego, jak też dokształcanie duchowieństwa w naukach pedagogicznych oraz wychowawcze kształcenie kleryków w scminanach duchownych, aby udoskonalić oddziaływanie religii na współczesnego człowieka;

g) zastosowanie najnowocześniejszej techniki do oddziaływania masowego na ludzi pr/cz prasę, plakaty, grafikę, kino, radio, telewizję, unowocześnione technicznie biblioteki (mikrofilmy, mikrofisze, mikrokarty i czytniki) i muzea (obrotowe eksponaty, magnetofony), elektronowe maszyny uczące, dzięki czemu na całym święcie dokonuje się „rewolucja kulturalna”, polegająca na zbliżeniu i udostępnieniu dzieł nauki, sztuki i kultury masom społecznym²

2. Rola i funkcje wychowania

Ażeby wyjaśnić sprawę, dlaczego wychowanie dziś siało się sprawą bardzo ważną i wywołało gwałtowne zmiany w zakresie i formach swego działania, trzeba poznać, jaką rolę i jakie zadanie ma do spełnienia wychowanie w życiu ludzkim. Mówimy tu o funkcjach wychowania, wśród których rozróżniamy dawniejsze i nowsze. Do najstarszych funkcji wychowawczych nuleżą religijne, moralne i społeczne cele wychowania. Już religie pierwotne, pogańskie stworzyły pierwszy czyn wychowawczy - „inicjacje” młodzieży do wierzeń magicznych³, potem szkoły przy świątyniach Babilonu czy Egiptu, dostarczanie treści wychowawczej w „księgach świętych", np. Wedy lub w mitologii greckiej, u przez wyobrażenia bóstwa dawały człowiekowi ideał do

1

EG. B o r in g. Psychologia. Podręcznik sil zbrojnych Sianów Zjednocsonych tli ang.j. Warszawa 1960; W Szczerba, Zarys pedagogiki wojskowe). Warszawa '902;

A G. Baza n o w, Piedagogtka, Moskwa 1964. (li poi I. Pedagogika Szkite i leeft i praktyki szkolenia i wychowania iobuerzy radzieckich Warszaw a 1963

³ Z. Salwa, H')cAcma*r7a rola prawa Polski Ludowe), Warszawa 1954.

2

S Dybowski, Problemy rewolucji kulturalnej w Polsce Ludowej. Warszawa 1953.

3

' K Ali. Wychowanie u ludów pierwotnych (tl z mc-tn.). Warszawa 1960 s 216 n.