6 (911)

Wojciech Ryszard Rzepka, Bogdan Walczak

Poznań

SOCJOLEKT SZLACHECKI XVII WIEKU

(Próba ogólnej charakterystyki)

Socjolekt to język określonej grupy społecznej. Socjologia, jak wiadomo, pojęcie grupy społecznej definiuje bardzo szeroko. Do cech konstytutywnych zalicza się najczęściej więź wewnętrzną w postaci systemu stosunków uregulowanych instytucjonalnie, wspólny system wartości i poczucie odrębności w stosunku do innych grup i zbiorowości. Cechy te charakteryzują wiele grup, od najmniejszych, jak rodzina, po największe, jak klasa lub warstwa społeczna czy wreszcie naród.

Ze względów językowych (istnienie wystarczająco licznych i wyrazistych cech odróżniających gramatycznych, a zwłaszcza leksykalnych) socjolin-gwistyka ogranicza w praktyce pojęcie socjolektu do języka dużych grup społecznych. Oczywiście nie wchodzi tu w grę naród jako grupa społeczna, gdyż język narodu stanowi pod względem lingwistycznym systemowo odrębną, szczególną jakość, zgodnie z ugruntowaną tradycją terminologiczną określaną mianem języka narodowego lub etnicznego. Wchodzą natomiast w grę klasy i warstwy społeczne. Właśnie do języka klas i warstw społecznych odnosi się najczęściej pojęcie socjolektu. A. Wilkoń pisze:

Terminem tym proponuję nazwać odmiany językowe związane z takimi grupami społecznymi, jak klasa, warstwa, środowisko. W społeczeństwach, w których istnieją ostre różnice i bariery grupowe, status socjolektów jest względnie klarowny: określonej grupie odpowiada określona odmiana językowa ^ł.

I dalej:

Wydaje się, iż warunkiem istnienia socjolektu jest: 1. Istnienie środowiska społecznego, którego członkowie są powiązani silnymi więzami wewnątrzgrupowymi; idzie tu nie tylko o więzi zawodowe, ale kulturowe, towarzyskie, 2. Względna stabilność grupy, 3. Silne poczucie odmienności w stosunku

¹ A. Wilkoń, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice 1987, s. 92. li*