70 71

Metoda/technika	Planowanie (co, w jaki sposób)
Czasowniki modyfikujące AT. Osborna^1	W trakcie rozwiązywania problemu można wykorzystać zestaw pytań stymulujących twórcze, nietypowe odkrycia. Każdy element można: •    zastosować inaczej, •    adaptować, •    modyfikować, •    powiększyć, uzupełnić, •    zmniejszyć, coś odjąć, usunąć, •    dokonać substytucji, wprowadzić nowe elementy, •    przegrupować, zmienić położenie elementów, •    odwrócić, zmienić przebieg, •    łączyć.
Analiza morfologiczna^2	W trakcie usprawniania, ulepszania jakiegoś produktu: 1.    Wyróżniamy najważniejsze aspekty czy wymiary naszego obszaru badawczego. 2.    Notujemy wszystkie stany danego obiektu związane z każdym wymiarem. 3.    Zestawiamy i mieszamy liczbę aspektów i możliwych stanów danego obiektu. 4.    Weryfikujemy pomysły - odrzucamy pomysły absurdalne i nie spełniające oczekiwanych kryteriów.
Metoda 6 kapeluszy^3	W trakcie rozwiązywania problemu można posłużyć się: 1.    Białym kapeluszem - koncentrującym się na faktach, obiektywnym. 2.    Czarnym kapeluszem - krytycznym, poszukującym wad. 3.    Czerwonym kapeluszem - emocjonalnym, kierującym się uczuciami. 4.    Żółtym kapeluszem - konstruktywnym, poszukującym pozytywnych stron. 5.    Zielonym kapeluszem - produktywnym, twórczym. 6.    Niebieskim kapeluszem - kontrolującym, odpowiedzialnym za przebieg procesu myślenia.
Burza mózgów - brainstorming sessions^4	A. Osborn proponuje czterofazową strukturę działań: 1.    Sformułowanie problemu. 2.    Objaśnienie zasad brainstonmingu: •    odroczona krytyka; •    podawanie wszystkich pomysłów, nawet najbardziej nierealistycznych; •    ilość rodzi jakość; •    ważne jest rozwijanie, łączenie i modyfikowanie cudzych pomysłów. 3.    Zapisywanie pomysłów.

Synektyka⁵    Struktura faz modelu synektycznego polega na:

1.    Opisie istniejących warunków.

2.    Wymyślaniu analogii bezpośrednich i wyborze jednej, wla ściwej.

3.    Tworzeniu analogii osobistych - wcielaniu się w analogię wybraną w fazie drugiej.

4.    Tworzeniu oksymoronów na podstawie fazy drugiej i trzeciej.

5.    Na podstawie wybranego oksymoronu tworzeniu nowej analogii bezpośredniej.

__6. Powrocie do zadania głównego._

Metoda TRoP⁶    W celu rozwiązania problemu należy:

(I - działania w przestrzeni problemu)

•    dostrzec problem,

•    zrozumieć problem,

•    sformułować problem,

(II - działania w przestrzeni rozwiązań)

•    zbudować problem zastępczy,

•    poszukać rozwiązań problemu zastępczego,

•    powrócić do problemu wyjściowego.

W metodyce twórczości algorytm jest realizowany poprzez metody polegające na:

I. Ustaleniu norm lub szczegółowych sposobów postępowania, które prawdopodobnie były wykorzystywane przez wynalazców, np. w metodzie Altszulera⁷. Jest to metoda planowa, sformalizowana, prowadząca ucznia niejako „za rękę" przez wszystkie etapy tworzenia.

Altszuler proponuje 5 etapów procesu sformułowania problemu:

Krok 1. Określenie celu końcowego.

Krok 2. Sprawdzenie, czy cel da się osiągnąć przez rozwiązanie innego problemu.

Krok 3. Stwierdzenie, który sposób daje lepsze wyniki.

Krok 4. Sprecyzowanie wymaganych wskaźników ilościowych.

Krok 5. Uściślenie wymagań stawianych przez konkretne warunki.

71

1

   Za: W. PLisiecki, Wspieranie elementarnych zdolności..., s. 33-34.

2

   E. Nęcka, TRoP..., s. 107-108.

3

   E. de Bono, Naucz swoje dziecko..., s. 69-98.

4

   Z. Pietrasiński, Myślenie twórcze..., s. 156-160.

5

   B. Joyce, E. Calhoun i D. Hopkins, Przykłady modeli uczenia się..., s. 68-86.

6

   E. Nęcka, TRoP...

7

   Za: Z. Pietrasiński, Myślenie twórcze..., s. 165-177.