7

lub kulturalną), a nawet sam wychowanok w procaaia nutokreaąji własną) osobowości) inicjuje proces produkcyjny prowadzący do wytworzenia nowego przedmiotu przez wychowanka. Od początku do końca tego procoau wychowawca kontrolce poziom wykonawstwa postawionego zadania i służy pomocą podczas ewentualnie pojawiających się trudności z jogo wykonaniom. Zadania takie wychowanek realizuje w różnych momontach swojego życia. Zarówno w szkole na przedmiotach technicznych, podczas wykonywania prac stawianych przez nauczycieli, jak też w domu rodzinnym, podczas wykonywania stawianych przez rodziców zadań. Dzisiąj coraz częścią) występnie i taka ąytuaąja, że uczeń podejmuje pracę zarobkową. Różno są motywy takich działań. Niekiedy zla sytuacja Aliansowa rodziny zmusza poszczególnych jej członków, także dzieci, do zwiększenia aktywności zarobkową) w różnych jej formach. W pracy tą) kształtują się różno cechy osobowości, Jak wytrwałość, cierpliwość, współdziałanie w wypełnianiu określonych zadań produkcyjnych, rzetelność czy poszanowanie własną) pracy i wysiłku innych ludzi.

Forma wychowania przez zabawę występnie wówczas kłody wychowawca roaliznjo postawione przez siebie cole dydaktyczne i kształcące w toku inspirowaną) przez siebie zabawy z dziećmi. Zabawa jest szczególnym rodzajem spełniania się wyobraźni dziecka. Niąjako przy okazji tego procesu wychowawca dyskretnie kieruje uwagą i zainteresowaniami wychowanka w takim edu, aby rozwinęły aę określone cechy jego osobowości. Dotyczy to szczególnie dyspozycji, które aą nieodzowna w społecznych kontaktach jednostki.'Dziecko uczy się w trakcie zabawy współdziałania, w wykonywaniu jakichś zadań najczęściej stawianych przez nie samo albo rówieśników, dzielenia mą zabaw. kami, czy innymi przedmiotami, rozwijają się postawy przywódcze lub podporządkowania, wyzwaląją aą pokłady energii spożytkowywane w różnego rodzaju aktywności fizycznej w toku zabawy. Ma ona wartość autoteliczną, samą w sobie. Zabawa ograniczona jsst tylko wyobraźnią dziecka, jego możliwościami fizycznymi, składem społecznym uczestników oraz infrastrukturą zabawy (zabawki, miąjace zabawy, jąj przestrzeń i czas). Zabawa, chociaż bywa wykorzystywana przez wychowawcą do rozwijania zakładanych przez niego cech osobowości dziecka, trwa jednak tak długo, jak tego chce dane dziecko, przyjmuje taką postać, jaką nadąje jąj wychowanek, ma taką wartość dla dziecka, jaką ono samo jąj nada

Wychowanie przez działalność artystyczną dokonuje »ię w klasie szkolnej, na zajędach pozalekcyjnych czy w pozaszkolnych ośrodkach kulturalnych i społecznych. Tutą) dziecko może aktywizować różne dyspozycje osobowościowe i zdolności manualne związane z działalnością artystyczną. Uczy się też współdziałania społecznego, zwłaszcza przy realizacji takich sztuk, które wymuszają konieczność zespołowego wykonawstwa. Zresztą wykonanie każdego detalu artystycznego wymaga cierpliwości, skupienia uwagi, określonych zdol-noścl manualnych, wzmożonego wysiłku i pewnej dozy wiaiy w powodzenie realizowanego projektu artystycznego. Działania w zakresie tworzonia dzieł sztuki rozwinie jednak przodo wszystkim zdolności artystyczne i eksproąję twórcze człowieku. Włośnie w tych dziedzinach jednostka angaż iyo wszystkie swoje zdolności twórcze.

Działalność naukowa uczniów związana jest z ich kształceniem szkolnym. Nie wytwarzajf| oni nowąj wiedzy w sensie obiektywnym, lecz zdobyto wiedzo, wyniki prowadzonych eksporymontów dostarcząją im wiedzy w sensło subiektywnym. Ta nowa wiedza jest nową tylko dla nich. Wysiłek zdobywania wiedzy jest ważnym czynnikiem osobowo-twórczym. Dziecko dąży wytrwało do pozyskania wiedzy, rozwija przy tym takie cechy osobowościowe, jak: cierpliwość, konsokwonąja w podejmowaniu kolejnych wysiłków związanych z uczeniom się, planowanie kolejnych działali i ich rangowanie w zakresie znaczenia dla podmiotu, rozwOanio zdolności organizatorskich oraz takich, które aą niezbędne w poszukiwaniu elomentów do oksperymentów, do zrealizowania podjętych już działań naukowych. Poszukiwania nowoj wiedzy to także rozwijanie zdolności związanych z przekonywaniem innych osób co do słuszności obraną) drogi postępowania, namawianie ich do współpracy, do zwiększenia starań w -pozyskiwaniu tą) wlodzy. Wychowanie przoz naukę to również rozwijanie umiejętności przekazywania tej wiedzy innym osobom w różnej formie.

Wychowanie przez działalność usługową rozwija takie wiele dyspozycji osobowościowych i cech psychicznych wychowanka. U czy aę on staranności w wykonywaniu tych działań, przyjmuje pozytywny stosunek do przedmiotu usługi. Ta zaś nabiera określonej wartości dla niego. W wychowaniu jednak większe znaczenie przypisuje się samoobsłudze dziecka, w nabywaniu przez niego umiejętności związanych z radzeniem sobie samemu w różnych sytuacjach społecznych związanych z higieną dała, ubieraniem się, a tutą) zwłaszcza dobieraniem różnych elementów garderoby, zachowaniem się przy atole podczas wspólnych posiłków. Czynności usługowe w stosunku do innych ludzi, a zwłaszcza młodszych dzieci są ważnym czynnikiem w wychowaniu opiekuńczym. Opieka bowiem w swej istocie jest zaspokajaniem potrzeb innego człowieka, ale tylko takich potrzeb, których on sam nie jest w stanie zaspokoić. Inne działania usługowe, nawet o charakterze merkantylnym, mogą mieć takie pozytywną wartość wychowawczą, gdyż usamodzielniają dziecko w widu wymiarach jego funkcjonowania.

Wychowanie przez działalność społeczną, działalność w różnorodnych organizacjach formalnych i nieformalnych była szczególnie zalecaną formą wychowania przez różne systemy pedagogiczne. Podkreślano szczególną rolę wychowawczą różnych organizacji dziecięcych i młodzieżowych, jak na przykład harcerstwo, zespoły sportowe, koła zainteresowań. Członkowie tych grup byli poddawani różnym wpływom społecznym, pełnili różne funkcje i wykony-

85