7 (398)

źródło zakupu, komunikacja z otoczeniem^⁸. Warto ponadto zauważyć, że służby zaopatrzenia materiałowego są „organami słuchu” w przedsiębiorstwie. Mają one bezpośrednią styczność z rynkiem, w tym przypadku zaopatrzeniowym, ale również i w tej sferze obserwuje się przenikanie (dyfuzję) image’u firmy do otoczenia.

Analizy

1.    „Make or buy” (produkować czy kupić) - na jej podstawie podejmowane są decyzje o wykonaniu elementów, części, podzespołów wewnątrz przedsiębiorstwa czy zakupieniu ich od zewnętrznych dostawców. Pod uwagę brane są zarówno technologiczne możliwości wytworzenia podzespołu wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i ekonomiczna opłacalność takich działań. Rozważane są aspekty bezpieczeństwa dostaw i zapewnienia odpowiedniej jakości elementu. Na podstawie tej analizy podejmowane są decyzje dotyczące outsourcingu niektórych z faz przetwarzania, jak również działania odwrotne - rozszerzenie dotychczasowego zakresu produkcji o nowe fazy, zadania, czynności. Dotyczy to zarówno outsourcingu wcześniejszych faz wytwarzania albo sytuacji odwrotnej, określanej mianem: „integracji w tył” produkcji, jak i sfery dystrybucji. W tym przypadku jest ona podstawą do decyzji o rezygnacji z końcowych faz przetwarzania i przekazania ich do zewnętrznych przedsiębiorstw (wykańczanie produktu, transport, spedycja, pakowanie, konfekcjonowanie itp.) lub decyzji odwrotnych - „integracji w przód” wytwarzania.

2.    ABC - oparta na metodzie Pareto, dzieli ona materiały na trzy grupy pod względem wartości w kosztach zakupu ogółem (budżecie zaopatrzenia). Grupę A stanowią indeksy materiałowe o największym udziale w kosztach materiałowych ogółem - ok. 70-80%. Są to przede wszystkim materiały drogie albo kupowane w dużych ilościach, a poprzez to posiadające znaczny udział w kosztach materiałowych. Szacuje się, zgodnie z regułą Pareto, że liczba rodzajów takich materiałów nie powinna przekroczyć 15-20% wszystkich zarejestrowanych indeksów materiałowych w przedsiębiorstwie. Grupę B stanowią materiały o średnim udziale w kosztach materiałowych ogółem (15-20%), a liczba takich asortymentów materiałowych nie powinna przekroczyć 35% ogółu indeksów materiałowych. Grupa C to materiały, których udział w kosztach materiałowych nie powinien przekroczyć 5%, jednocześnie okazuje się, że stanowią one najliczniejszy zbiór indeksów materiałowych - ok. 50-70%. Analiza ABC pozwala wyłonić najważniejsze, strategiczne materiały pod względem wartości w zakupach (grupa A), to na nich powinny skupić swą uwagę służby zaopatrzenia. Warto opracować dla tych asortymentów indywidualne systemy sterowania dostawami, gdyż każdy procent oszczędności

²³ Szerzej na temat marketingu zakupów zob.: T. Wojciechowski, Marketing zakupów, „Gospodarka Materiałowa” 1992, nr 5, s. 88-89 i 1992, nr 6, s. 114-117; T. Jaworska, Marketing w sferze zakupu środków produkcji - istota i przesłanki stosowania, „Gospodarka Materiałowa” 1989, nr 23-24, s. 526-530.

wygenerowanych na zakupach każdego z asortymentów z grupy A przekłada się na znaczne oszczędności w budżecie zaopatrzenia.

3. YXZ - analogiczna w istocie swojego działania do poprzedniej analizy ABC, jednak podstawowe kryterium podziału asortymentów materiałowych stanowi pewność zabezpieczenia dostaw tych materiałów. Warunkowane jest to dwoma czynnikami - z jednej strony dokładnością prognoz zapotrzebowania na dany asortyment materiałowy w określonym czasie, a z drugiej strony dostępnością tego materiału na rynku zaopatrzeniowym. Do grupy X zostaną zakwalifikowane więc materiały, dla których z dużą dokładnością oraz odpowiednio wcześniej można zaprognozować poziom zapotrzebowania (poprzez to uzyskuje się czas na zapewnienie bezpieczeństwa dostaw), albo materiały łatwo dostępne na rynku. Do gru-

" W UUJ.ixVUJ\

życia wykazują pewną niedokładność, czyli pojawiają się odchylenia od poziomu zapotrzebowania, albo dostępność tych materiałów na rynku zaopatrzeniowym cechuje się nieregulamością, np. wykazuje wahania sezonowe. Grupę Z stanowią takie asortymenty materiałowe, dla których bardzo trudno jest zaprognozować zapotrzebowanie (np. części zamienne do maszyn) albo trudno je kupić na rynku zaopatrzeniowym (np. pojawiają się na nim nieregularnie).

Jednoczesne zastosowanie (złożenie) powyższych dwóch analiz ABC i XYZ pozwala na wyodrębnienie materiałów strategicznych, materiałów „wąskiego gardła” i innych. Ułatwia to decyzje co do zastosowania metod sterowania zapasami dla odpowiednich grup materiałowych (zob. rys. 1.1).

	A	B	C
X	just-in-time
Y
Z	Materiały strategiczne -indywidualne systemy sterowania zaopatrzeniem	Materiały „wąskiego gardła” - indywidualne systemy sterowania zaopatrzeniem	Zakupy na magazyn

Rys. 1.1. Połączone analizy ABC i XYZ w obszarze zaopatrzenia materiałowego Źródło: H. Woźniak, Wykorzystanie analizy ABC i XYZ w logistyce sfery zaopatrzenia „Gospodarka Materiałowa” 1992, nr 7-8, s. 124-126.

Modele sterowania zapasami materiałowymi • Statystyczne - podstawowe wielkości sterujące w postaci norm zapasów ustala się na podstawie danych z ubiegłych okresów, po przeprowadzeniu ewentualnych korekt związanych z przewidywanym zmianami w warunkach zaopatrzenia oraz w poziomie zużycia materiału w planowanym okresie²⁹.

²⁹ J. Lichtarski (red.), wyd. cyt., s. 197.

19