235 (26)

235

Warto tutaj zauważyć, że omawiany układ wymiarów' stanowi tę część układu pełnego, która wyznacza cechy elementarnych utworów geometrycznych, zależne od narzędzia obróbkowego. Kształt wielu zarysów jest odwzorowaniem kształtu narzędzia obróbkowego (rys. 7.50). Informację taką można zapisać tylko przez zgrupowanie odpowiednich wymiarów w jednym miejscu rzutu lub arkusza.

Do drugiej grupy wymiarów związanych z procesem wytwarzania należą wymiary, które odnoszą się do tego samego zabiegu obróbkowego, tj. do całej obróbki wykonanej w jednym zamocowaniu przedmiotu. Zabieg obróbkowy ujmuje ogólnie rozróżnione czynności i zabiegi wytwórcze. W tym układzie dominują wymiary, które określają położenie wyodrębnionych już elementarnych figur geometrycznych. Przykładem mogą być wymiary rozmieszczania otworów, położenia rowka wpustowego itp. (rys. 7.7).

Wymiary wyznaczające położenie poszczególnych elementów postaci geometrycznej wpływają na dobór obrabiarki - jej wielkości, konieczności zapewnienia możliwości wykonania określonych ruchów itp. - albo odwrotnie - możliwości wynikające z posiadanego oprzyrządowania narzucają określony układ wymiarów.

Wybór rzutu dla podania omówionych grup wymiarów (związanych) powinien być dokonany oddzielnie, ponieważ w większości przypadków są to różne rzuty rysunku. Podczas tej czynności należy zwrócić szczególną uwagę na wymiary oczywiste (rozdz. 7.6). Dość często bowiem, zwłaszcza przy wymiarowaniu rozmieszczenia elementów, jeden z wymiarów jest oczywisty i wówczas drugi z nim związany musi być podany na rzucie, z którego wynika wymiar oczywisty. Najłatwiej prześledzić to na rysunku 7.7b.

W przypadku elementów równomiernie rozmieszczonych na okręgu wymiarem oczywistym jest podziałka rozmieszczenia, jeżeli tylko podano liczbę tych elementów. Średnicę rozstawienia osi trzeba jednak podać tutaj (rys. 7.7b) na rzucie z góry, ponieważ tylko z niego wynika, że pominięto podziałkę jako wymiar oczywisty.

Czytelność zapisu układu wymiarów zależy nie tylko od wyboru odpowiedniego rzutu, ale również od miejsca i sposobu umieszczenia wymiaru względem rzutu. Zapis konstrukcji zyska na komunikatywności, jeżeli wymiary zostaną w pewien sposób pogrupowane.

Zasada grupowania wymiarów polega na tym, że poszczególne grupy wymiarów (związanych), a także wymiary powierzchni zewnętrznych i wewnętrznych są umieszczane w różnych strefach rysunku. Powinny one być podane jak najbliżej wymiarowanej cechy konstrukcyjnej, ale jak najdalej od układów wymiarów opisujących cechy, z którymi nie ma związków bezpośrednich (rys. 7.8).

Na rysunkach zestawieniowych wymiary dotyczące różnych części powinny być grupowane w podobny sposób jak wymiary związane.