85soś

miały monopol na kulturę, oświatę, sztukę. Taką rolę spełniały przede wszystkim klasztory benedyktynów, zwłaszcza opactwo w Cluny założone na początku X w., które było wielkim centrum zachodniej myśli religijnej, filozoficznej, ośrodkiem sztuki i nauki. Z niego wysyłano mnichów do wszystkich krajów europejskich, organizowano pielgrzymki, z niego wyszli przywódcy krucjat. Pierwszym okresem rozwoju kulturalnego były czasy panowania Karola Wielkiego, który zjednoczył pod swymi rządami dzisiejsze obszary Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, części Włoch, Austrii, Węgier, Hiszpanii. To olbrzymie państwo rozpadło się po jego śmierci, dając początek obecnym krajom europejskim. Kolejnym okresem rozwoju był czas pokaroliński, przypadający w Niemczech na panowanie Ottonów. Około 1000 r. rozpoczął się wielki ruch budowlany, spowodowany bodźcami natury tak religijnej, jak ekonomicznej. Nastąpił rozwój rzemiosła, wzmógł się handel, a technika, środki transportu i wydobycia surowców zostały udoskonale-ne. Wzrosła liczebnie ludność Europy, co przyczyniło się do konsolidacji wewnętrznej (masowe karczowanie lasów, zakładanie osad, grodów i miast), jak i do ekspansji zewnętrznej - poszukiwania nowych terytoriów pod zagospodarowanie.

Żarliwość religijna dała bodziec do wypraw krzyżowych (XI-XIII w.), te jednak motywy szybko zostały wyparte w polityce krucjat i pragnień wschodniego bogactwa.

Masowość wypraw krzyżowych, w których brały udział rzesze rycerstwa i masy ludowe, przyczyniła się wraz z pielgrzymkami do poszerzenia horyzontów myślowych, do silniejszego jeszcze rozkwitu handlu, a wraz z nim wymiany kulturalnej z ludami Wschodu.

Wszystkie tak niezliczenie różne czynniki kształtowały sposób myślenia i upodobania estetyczne, a religia chrześcijańska była czynnikiem scalającym je, orientującym ich przejawy.

Religia

Religia chrześcijańska współistniała z początku z kultami pogańskimi. Jej powszechność i domi-nancja zaczyna się w X w.

Zadaniem duchowieństwa było w tym czasie nauczanie podstawowych zasad wiary ludu nie umiejącego czytać i pisać, nie znającego łaciny, przywiązanego do starych pogańskich obrzędów. Szczególną rolę pomocniczą pełniła tu sztuka religijna, unaoczniająca i utrwalająca w wyobraźni i umysłach tzw. historię zbawienia według ksiąg Starego i Nowego Testamentu.

85

o

=o

^A 85. Kościół w Poitiers. XII w.