8

OD TŁUMACZA

Tytuł Paragone (Porównanie) został współcześnie nadany pierwszemu rozdziałowi tzw. Traktatu o malarstwie Leonarda, będącego zbiorem luźnych manuskryptów. Przekładu polskiego dokonano według tekstu włoskiego, ogłoszonego w wydawnictwie angielskim pt. «Paragone», a Comparison of the Arts by L. da Vinci, London 1949, wstęp, komentarze i przekład Irmy Richter. Tekst włoski przedrukowano według najstarszego z dochowanych odpisów, z zachowaniem pisowni i omyłek oryginału. W przekładzie angielskim zmieniono pierwotny układ poszczególnych rozdziałów, ujmując je w 4 grupy: I. Malarstwo i nauka, II. Malarstwo i poezja, III. Malarstwo, poezja i muzyka, IV. Malarstwo i rzeźba. Obok numeracji własnej rozdziałów, zachowano również numerację pierwotną. Autorka przekładu angielskiego poszła w kierunku „uwspółcześnienia” i przybliżenia dzisiejszym czytelnikom pism Leonarda. Stąd w komentarzach i odsyłaczach liczne porównania z wypowiedziami artystów dawnych i współczesnych. Jest to bez wątpienia ciekawe i pouczające. Trudno natomiast zgodzić się z dużą nieraz dowolnością w interpretacji i dopełnianiu tłumaczenia. W moim przekładzie starano się utrzymać możliwą zgodność i wiorność z oryginałem włoskim, pozostawiając pewno skróty myślowe Leonarda, a nawet pewne niejasności tekstu.

Układ rozdziałów przyjęty przez I. Richter został zachowany.

M. li.

CZĘŚĆ PIERWSZA

[1]

Rozdział pierwszy

CZY MALARSTWO JEST NAUKĄ¹

Nauką zwiemy dociekanie umysłowe biorące początek ze Nwych przyczyn ostatecznych, poza którymi nie można znaleźć w naturze nic, co by nie było częścią owej wiedzy, tak jak to jest w ilości ciągłej², a więc w nauce geometrii, która rozpoczynając [badanie] od powierzchni ciał, początek swój znajduje w linii, granicy tej powierzchni. Lecz to nam nie wystarcza, gdyż wiemy, że linia ma granicę w punkcie, a punkt jest tym, od czego żadna inna rzecz nie może być mniejsza. Zatem punkt jest pierwszą zasadą geometrii i nie może istnieć żadna inna rzecz ani w naturze, ani w umyśle ludzkim, która by mogła dać początek punktowi, jeśli bowiem powiesz, że dotknięcie płaszczyzny najcieńszym końcem ostrza rylca utworzy punkt, nie jest to prawdą. Powiemy jednak, że [ślad] ta,kiego dotknięcia jest powierzchnią, która otacza swój środek, a w owym środku jest siedziba punktu. A punkt ten nie jest z tej materii co powierzchnia, i ani on, ani wszystkie punkty wszechświata, nawet gdyby się połączyły — założywszy, że mogłyby się połączyć — nie zdołałyby utworzyć jakiejkolwiek części powierzchni. Przypuśćmy, że wyobrazisz sobie całość złożoną z tysiąca punktów i wydzielisz jakąś część z tej ilości, a więc z tysiąca; z całą słusznością rzec można, że część ta równa będzie całości. I to samo jest z zerem, czyli «nic», to jest dzio-Hiątym znakiem arytmetyki, który wyraża się przez 0 i oznacz:!, «nic», ale postawiony po jedynce oznacza dziesięć. A jeśli ponliiwisz dwa zera po jedynce, będzie to oznaczało sto, i tak dii lej w nieskończoność będzie rosła zawszo dziesięciokrotnie liczb,i, do której je dodasz, ono zaś samo w sobie znaczy tylko «nlc» i wszystkie zera wszechświata równo są jednemu zeru co do mwoj treści i wartości.

i.....tido il« Vli.el, 1'iirag nn<* 3