94 95 (11)

jełnłone roztworem siarczanu miedzi i wodą. Komora pierwsza służy ako filtr pochłaniający promienie podczerwone, druga komora polączo-la z dopływem bieżącej zimnej wody uzupełnia chłodzenie koncentra-;ora, aby można było stosować naświetlania małych pól tzw. metodą contaktową, gdy stosuje się styk płytki kwarcowej koncentratora ze >kórą.

Ryc. 21. Schemat budowy koncentratora do lampy łukowej: E ( + ) i E (—) — elektrody. Ustawienie elektrod węglowych w stosunku do koncentratora pod kątem 45°: o, b, c, cl — soczewki. Przestrzenie zakreskowane: a—b wypełnia filtr wodny, cl—e — roztwór siarczanu miedzi, e płytka szklana z kwarcu (schemat wg Anikina)

Lampy lukowe mogą być- otwarte, tzn. bez osłony, lub posiadać głowicę osłoną ze szkła kwarcowego. W tych ostatnich dopływ tlenu jest mniejszy, węgle używają się wolniej, ale wnętrze osłony pokrywa się szybko złogami spalonych czą-teczek elektrod.

Lampy łukowe powinny być ustawione w pomieszczeniu dobrze wentylowanym, 'odłoga pod lampami powinna być zabezpieczona (płytami metalowymi, piaskiem) ze zzględu na opadanie w czasie żarzenia odprysków węgla, które mogą spowodować ożar.

Tablica rozdzielcza sieci posiada opornik, który pozwala stopniowo zwiększać na-ężenie prądu. Elektrody węglowe przedstawiają duży opór i nagłe włączanie prądu loże wyrzucić je z trzymadeł. Na tablicy rozdzielczej powinny znajdować się wolto-lierz i amperomierz, do sprawdzania napięcia i natężenia prądu.

Lampa Finsena

Lampa łukowa Finsena wyposażona w 4 koncentratory służyła do na-iwietlań miejscowych w leczeniu gruźlicy skóry. Obecnie nie jest ona y użyciu. Nowoczesne typy lamp łukowych służą do naświetlań ogól-tych lub miejscowych w leczeniu chorób skóry. Typ lampy do naświe-lań miejscowych wyposażony jest w jeden koncentrator.

Łuki świetlne zamknięte — (palniki kwarcowo-rtęciowe)

Łuki świetlne elektryczne wytworzone w obudowie uszczelnionej (bez lostępu powietrza) nazywamy „lukami zamkniętym i". Uzysku-emy je w palnikach rtęciowo-kwarcowych. Palnik w postaci rurki zbu-lowany jest ze szkła kwarcowego. Topiony kwarc użyty do wyrobu palnika jest wytrzymały na wysoką temperaturę (do 1700°C) i oporny na ciśnienie powstające w palniku, cechuje go mała rozszerzalność, jest również dobrym izolatorem i przepuszcza promienie pozafioletowe w zakresie widma do 2000—1800 A. Palnik zawiera niewielką ilość rtęci, jest opróżniony z powietrza i wypełniony rozrzedzonym argonem, który jako gaz zjonizcwany przewodzi prąd. Palnik posiada dwie elektrody z trudno topliwego metalu (tungsten, tor), wbudowane z obu końców palnika tak, aby znajdowały się wewnątrz rurki palnika. Przewody doprowadzają prąd zmienny do elektrod. Zgodnie ze zmianą potencjału prądu zmiennego elektrody zmieniają swą biegunowość, to znaczy na przemian każda z nich staje się katodą lub anodą. Rozgrzana elektroda katodowa emituje elektrony, które bombardują anodę. Stan rozgrzania elektrod powoduje wytwarzanie par rtęci w palniku. Wyładowania elektryczne (przepływ elektronów) w parach rtęci rozgrzanych do wysokiej temperatury wytwarzają łuk świetlny dający widmo liniowe, charakterystyczne dla rtęci. Spektrograficzne widmo z rozgrzanych par rtęci daje linie emisyjne o różnej długości fali promieni UV. Z całkowitej ilościowej emisji promieni UV przypada około 80% z zakresu 2700—3660 A, a około 9% emisji promieni UV krótkofalowych 2537 A. Równocześnie łuk świetlny w palniku rtęciowym daje słabe widmo ciągłe z zakresu promieni widzialnych (fioletowych, zielonych, niebieskich i małej ilości czerwo-rych). Rozgrzana rtęć i gorące szkło palnika emitują promienie podczerwone. Procentowy skład emisji promieni z palników zawierających rozgrzane pary rtęci jest następujący: około 23,5% promieni UV, 15% promieni świetlnych widzialnych, 61,5% promieni IR. Palnik rtęciowy daje pełną emisję promieniowania w ciągu 5 minut od chwili zapłonu (po włączeniu prądu).

Rtęć w palniku nie zużywa się, ponieważ po przerwaniu dopływu prądu ulega oziębieniu i ponownie się skrapla. Jeśli przez nieszczelną obudowę przy elektrodach lub pęknięcie szklą palnika powietrze dostanie się do jego wnętrza, tlen łączy się z rtęcią wytwarzając tlenek rtęci w postaci żóltawo-brązowego osadu na wewnętrznej ścianie palnika, przez co palnik traci przezroczystość. Palniki kwarcowo-rtęciowe zmniejszają stopniowo swoją wydajność emisyjną podczas okresu ich użycia, który wynosi przeciętnie około 2000 godzin. Po upływie 1000 godzin emisja palnika zmniejsza się od 30 do 50Vo.

Nowy palnik kwarcowy winien być przed oddaniem go do użytku wyżarzony w ciągu 100 godzin (w wytwórni palników). Kwarc traci wówczas skutkiem zmian chemicznych szkła 20% przepuszczalności dla promieni krótkofalowych UV, które mają właściwości jonizujące i wytwarzają w powietrzu otaczającym palnik ozon, wywierający szkodliwy wpływ na ustrój.

Stare typy palników (tzw. przechylne) zawierające zbiorniki z płynną rtęcią zostały wycofane obecnie z użycia jako niebezpieczne. Notowane były śmiertelne wypadki oparzenia gorącą rtęcią podczas pęknięcia osłony kwarcowej palnika i zatrucia parami Ttęci.

95