96 97

przebiegu pracy w małych zespołach, czyli realizacji celów natury wychowawczej (w tym między innymi udziału wszystkich członków grupy w realizacji zadań, ich aktywności, zaangażowania, zgodności i współodpowiedzialności za efekty pracy),

-    uzyskanych wyników, czyli realizacji celów dydaktycznych (w tym np. zdobycie nowych informacji, skonstruowanie pisemnej wypowiedzi w określonej formie stylistycznej, poprawne wykonanie obliczeń itp.).

U wielu pedagogów pewne wątpliwości wywołuje fakt, iż rezultat pracy grupowej może być lepszy niż rezultat pracy samodzielnej danego ucznia, a zatem - czy ocena uzyskana taką drogą jest słuszna? J.A. Reid, P. Forrestal i ). Cook odpowiadają:

Przecież nauczyciel ma pomagać uczniom w doskonaleniu ich pracy. Jeśli praca w małej grupie daje lepsze wyniki, jest to również osiągnięcie pojedynczego ucznia w warunkach klasowych, a metoda instrukcji nie pomniejsza tego osiągnięcia. Tak czy inaczej, nauczyciel, który planuje ocenę w trakcie przygotowania lekcji, może uwzględnić różnorodność metod, aby żaden uczeń nie był w jakiś sposób uprzywilejowany¹.

Do zasadniczych metod, przydatnych w toku nadzorowania udziału uczniów w pracy grupowej i osiąganych przez nich rezultatów, zaliczyć można:

-    obserwację (nauczyciel w sposób systematyczny i planowy gromadzi spostrzeżenia dotyczące poszczególnych uczniów, ich relacji z innymi dziećmi i postępów w nauce czynionych w toku pracy grupowej; później zestawia te uwagi z notatkami gromadzonymi w trakcie pracy indywidualnej i zbiorowej dziecka),

-    rozmowę (pedagog wdraża uczniów do refleksji nad tym, jak im się pracowało w zespole, z czego są zadowoleni, na jakie trpdności napotkali, jak próbowali je pokonać; jest to również okazja do kształtowania umiejętności dokonywania samooceny przez dzieci),

-    analiza wytworów dziecięcych (nie zawsze nauczyciela powinien interesować tylko końcowy rezultat pracy zespołu, czasem warto sprawdzić np. notatki czynione przez dzieci w trakcie pracy grupowej, ponieważ w takich materiałach często ujawniają się charakterystyczne dla danego ucznia typy błędów).

Ocenianie pracy grupowej bywa postrzegane przez wielu nauczycieli jako zadanie nowe i trudne, ale bliższa analiza tego zagadnienia pozwala zauważyć, że nie odbiega ono zasadniczo od wymagań jakie stawia się dziś szeroko rozumianemu procesowi oceniania w szkole. W założeniach obecnie wdrażanej reformy czytamy:

Zmiany w szkolnym ocenianiu uczniów mają doprowadzić do tego, że by dziemy oceniali: co innego niż dotychczas - pracę, postępy, a nie stan, ina czej niż dotychczas - promując do rozwoju, wyraźniej wskazując uczniowi, co osiągnął, co zrobił dobrze, ile potrafi, a nie czego nie umie. Konieczna jest pełniejsza niż dotąd informacja o aktywnos'ci, postępach, trudnościach, specjalnych uzdolnieniach uczniów².

Praca grupowa jest doskonałą okazją do gromadzenia przez nauczyciela spostrzeżeń pozwalających na takie ukierunkowanie działań ucznia, które będą wspierać jego indywidualny rozwój. Istotą oceny pracy zespołu nie będzie zatem wystawienie piątek lub czwórek, ale sformułowanie przez pedagoga i uczniów informacji o tym, co się dzisiaj udało, z czym sobie nie poradziliśmy, a więc na co musimy zwrócić baczniejszą uwagę następnym razem.

Nauczyciel w roli kierownika grupy

»

Na zakończenie rozważmy jeszcze kilka kwestii poświęconych osobom kierującym grupami, a więc nauczycielom. Cisną się bowiem pytania: czy każdy może się podjąć zadania kierowania grupami? Jakich predyspozycji osobowych i jakich umiejętności oczekuje się lub wymaga od „efektywnych prowadzących grupy"?

Według K.W. Vopela³ można wyróżnić cztery wymiary postępowania osób prowadzących grupę. Należą do nich:

-    emocjonalna stymulacja (jest to zachowanie prowadzącego, w którym wyraża on własne uczucia, nastawienie i poglądy oraz prowokuje i konfrontuje z nimi uczestników; przy pomocy emocjonalnej stymulacji prowadzący koncentruje uwagę grupy na swojej osobie, dla uczestników staje się źródłem inspiracji i charyzmatycznym kierującym),

-    wyrażanie osobistego szacunku (ujawnia się poprzez akceptację i chronienie uczestników oraz gesty sympatii i wsparcia; uczestnicy postrzegają takich prowadzących jako osoby sympatyczne, ciepłe, pełne zrozumienia, otwarte),

-    proponowanie wyjaśnień (to wszelkie wysiłki prowadzącego, mające na celu lepsze zrozumienie przez uczestników własnych zachowań i procesów przebiegających w grupie),

97

1

Ibidem, s. 75.

2

   Reforma systemu edukacji. Projekt, MEN, Warszawa 1998, s. 49.

3

   K.W. Vopel, Poradnik dla prowadzących grupy.