9

GRAMATYKA JĘZYKA POLSKIEGO

Zdanie z podrzędnym rozwijającym zazwyczaj trudno odróżnić od zdania z podrzędnym przydawkowym; należy sobie jednak uświadomić, że zdanie rozwijające rozwija daną treść, wykorzystując zdanie nadrzędne jako punkt odniesienia (wyobraźmy sobie, że ktoś skończył już swoją wypowiedź i nagle coś dodał), wprowadza własną treść, zaś zdanie podrzędne, które nie jest rozwijającym, treść tę uzupełnia, np.:

Otworzył drzwi pokoju, do którego od razu wskoczył kot.

(zdanie podrzędne nie zawiera treści, która by w jakiś sposób charakteryzowała część zdania nadrzędnego pokój)

_ ZDANIA WIELOKROTNIE ZŁOŻONE_

Zdania składające się z więcej niż dwóch zdań składowych nazywamy zdaniami wieloczłonowymi lub wielokrotnie złożonymi. Stosunek między zdaniami składowymi może być podrzędny albo współrzędny, np.:

Idę do szkoły (1), myślę o tobie (2) i uśmiecham się wesoło (3). (zdanie składa się tylko ze zdań współrzędnych wobec siebie)

1    2    3

Zobaczyłam (1), że stoi obok tego domu (2), który zawsze mi się podobał (3).

(zdanie drugie jest podrzędne wobec pierwszego, trzecie wobec drugiego)

1

(co?)    2

¹-1

(którego?) |    3

Zobaczyłam (1), że stał przed domem (2) i przyglądał się ptakom (3). (zdanie drugie jest podrzędne wobec pierwszego, drugie i trzecie są współrzędne wobec siebie)

1

-1

'    2    3

Gdy to zrozumiałam (1), przeprosiłam ją (2), a ona mi wybaczyła (3). (zdanie pierwsze jest podrzędne wobec drugiego, które jest zdaniem głównym i łączy się stosunkiem współrzędności z trzecim)

Oczywiście również w wypowiedzeniach wielokrotnie złożonych zdarzają się równoważniki zamiast zdań lub też zdania, które są rozdzielone innym, np.:

Mama w domu (1), więc nie zamykam drzwi (2) i uciekam do szkoły (3)/ (wypowiedzenia połączone współrzędnie, pierwsze wypowiedzenie jest równoważnikiem)

Anna (1 a), gdy zobaczyła mnie na dworcu (2), nie mogła uwierzyć własnym oczom (lb) i zawołała mnie radośnie (3).

(wypowiedzenie składa się z trzech zdań składowych, ale zdanie pierwsze zostało rozbite na dwie części przez zdanie drugie)

la    lb

-1    i-1

;    2    ;    ;    3

59