amat urz kr068

wanie urządzeń dodatkowych, a mianowicie kompresorów dynamiki oraz ograniczników amplitudy." Oba te urządzenia przesuwają średni punkt pracy na charakterystyce modulacji w kierunku m = 1, bez obawy prze-modulowania szczytami.

Przy stosowaniu kompresorów dynamiki wykorzystuje się układy z diodami podobne w działaniu do systemów automatycznej regulacji wzmocnienia w odbiornikach radiowych (rys. 6-3). Wyprostowane napię-

Rys. 6-3. Schemat kompresora dynamiki z wykorzystaniem diody

cie wyjściowe wzmacniacza modulacyjnego doprowadzone zostaje przez układ' opóźniający RC do odpowiedniej siatki sterującej lampy pierwszego stopnia wzmocnienia modulatora. Prawidłowe dobranie stałych czasowych układu RC, mimo źe kłopotliwe, daje w wyniku stałą amplitudą napięcia wyjściowego przy różnych poziomach napięcia pochodzącego z mikrofonu. Punkt zadziałania kompresora dobiera się za pomocą potencjometru P. Przekładnia transformatora Tr dopasowuje całość układu tego prostego kompresora do nominalnego napięcia wyjściowego modulatora, równego m = 1. Przed transformatorem można zastosować jednolampowy wzmacniacz m.cz. i wówczas napięcie kontrolowane po-

Rvs. 6-4. Schemat prostego ogranicznika amplitudy

bicra się z obwodu siatki sterującej lampy końcowej wzmacniacza modulacyjnego, a napięcie reguluje się odpowiednim potencjometrem.

Ograniczniki amplitudy, stosowane w układach nowoczesnych wzmacniaczy modulacyjnych (speech — clipping amplifier), spełniają

swe zadanie w granicach 6-r- 12 dB. Powstające przy tym ze zrozumiałych powodów zniekształcenia nieliniowe nie są jeszcze w tych granicach ograniczenia zbyt silne. Dzięki użyciu odpowiednich filtrów dolnoprzepu-stowych (co jest regułą w tych układach) powstające wskutek ograniczenia wyższe harmoniczne nie przenikają do końcowego stopnia modulatora.

W ogranicznikach stosuje się układy lampowe; jeden z nich przedstawiony jest na rys. 6-4. Przykładowe urządzenie włączane jest pomiędzy stopniami wstępnego wzmacniacza modulatora w miejscu, w którym napięcie m.cz. osiąga wartość kilku woltów. Na wyjściu układu otrzymuje się stały poziom napięcia, przy dobrym ograniczeniu szczytów (rys. 6-5) i dobrej filtracji harmonicznych (filtr LC dolnoprzepustowy).

C) „ ,
				-LyW^>-— o
Rys. 6-5. Przebieg mo-
dulujący m.cz.: a) normalny; b) z ograniczeniem symetrycznym M szczytów ^; m- t
i\A	U			U	ku o
lr	--fW- -		M 7^,°*nr		-m= i

Proste ograniczenie amplitudy można osiągnąć także w układzie wzmacniacza z pracującymi przeciwsobnie stopniami wzmocnienia napięciowego, przez dobranie punktów pracy w pobliżu powstawania prądu siatek (opracowanie DJ2KY) — (rys. 6-6). Przy małych amplitudach napięcia sterującego prądy siatek przedwzmacniacza nie występują. Pojawiają się natomiast przy większym wysterowaniu, powodując ograniczenie wzmocnienia. Jednocześnie następuje obcinanie szczytów przebiegu modulującego. Ogranicznik ten odcina szczyty napięcia znacznie łagodniej niż układy diodowe, wskutek czego zmniejsza się zawartość wyższych harmonicznych. Poza tym układ symetryczny wzmacniacza eliminuje parzyste harmoniczne; trzecia harmoniczna znajduje się już poza zakresem przenoszonego pasma częstotliwości. Do dodatkowego tłumienia tych częstotliwości służą kondensatory o niewielkiej pojemności, blokujące w różnych punktach układu.

Nieprzyjemnym zjawiskiem występującym przy stosowaniu układów kompresorowych i ograniczających jest pojawianie się silnych szumów, ściślej szelestów, pogłosu pomieszczenia, przydźwięku prądu zmiennego itp. Zjawisko to nie wystąpi, jeśli charakterystyka wzmacniacza mo-dulacyjncgo będzie przebiegała zgodnie z wykresem na rys. 6-2c. W systemie tym wzmocnienie dla średniej wartości napięć mikrofonowych jest największe. Sygnały pochodzące z szumów otoczenia, zarówno słabe jak i bardzo silne, ulegają ograniczeniu wskutek zmniejszającego się wzmocnienia układu w obu granicznych częściach charakterystyki. W praktyce uzyskanie takiego przebiegu charakterystyki jest dość trudne. Znacznie prostszym sposobem jest stosowanie odpowiednich mikrofonów zapewniających kompensację szumów otoczenia. Niezłe wyniki daje zbliżenie mikrofonu do ust operatora, gdyż wówczas przy zmniejszonym wzmocnieniu maleje zawartość szumów otoczenia w sygnale użytecznym.

135