amat urz kr081

W układach SSB wytłumienia niepożądanej wstęgi bocznej oraz fali nośnej dokonuje się w stopniach pracujących na niskim poziomie mocy. Tam formuje się sygnał jednowstęgowy i jako produkt emisji wzmacnia się go w stopniach o dużej liniowości, w których oczywiście nie następuje już powielanie częstotliwości.

W systemie SSB przyjęte jest wytłumianie wstęgi bocznej co najmniej do ”30 dB. Należy jednak dążyć do uzyskania większych wartości, a to rzędu * -40 -i- 45 dB. W praktyce łatwo to zresztą osiągnąć w prostych systemach fazowych SSB.

Przy modulacji SSB wymagane jest też właściwe ograniczenie pasma częstotliwości akustycznych do zakresu 300 -f- 3000 Hz.

Nadajnik SSB składa się w zasadzie z trzech zasadniczych zespołów, a mianowicie:

—    układu generacyjnego SSB,

—    układu micszacza częstotliwości (uzyskanie częstotliwości roboczej),

—    liniowych stopni końcowych.

Zasilacz nadajnika powinien zapewnić bardzo dużą stałość dostarczanego napięcia. W przypadku wzmacniaczy liniowych klasy A trudności konstrukcyjne nie występują ze względu na stałe obciążenie źródła. Natomiast w pozostałych klasach pracy wzmacniaczy liniowych, ze względu na impulsowy charakter poboru prądu, niezbędne są układy zasilające o dużej stabilności i malej oporności wewnętrznej (duże pojemności kondensatorów filtru wygładzającego).

Prawidłowy sygnał SSB uzyskuje się przy wykorzystaniu systemu filtrowego lub fazowego.

Blokowy układ filtrowego systemu SSB uwidoczniony jest na rys. 8-2. Sygnał pomocniczej fali nośnej /„ z generatora kwarcowego pracującego na częstotliwości około 500 kHz doprowadzony jest wraz z akustycznym sygnałem modulującym f_m._CT. ze wzmacniacza m.cz. do modulatora symetrycznego, w którym pomocnicza fala nośna f_n zostaje wytłumiona. Na wyjściu modulatora otrzymuje się więc tylko obie wstęgi boczne: fn~fm.cz. i fr. + fm.c,. Filtr środkowo-przepustowy (zwykle kwarcowy) o bardzo ostro opadających krawędziach wytłumia wstęgę niepożądaną, a przepuszcza tylko użyteczną. Ponieważ filtr jest zestrojony na stałe, pozycję wytłumionej wstęgi ustala się przez dobranie pomocniczej częstotliwości nośnej z generatora kwarcowego.

Otrzymany sygnał doprowadza się do układu mieszającego, gdzie też doprowadzane jest napięcie z VFO. Otrzymuje się sygnał użyteczny zwykle na częstotliwości 3,5 MHz, który albo już bezpośrednio się wzmacnia w układzie wzmacniaczy liniowych i doprowadza do anteny, albo też miesza się go po raz drugi w następnym mieszaczu, do którego doprowadza się napięcie o odpowiedniej częstotliwości z przełączanego pasmowego generatora kwarcowego. W wyniku drugiego mieszania otrzymuje się sygnał użyteczny na dowolnym wyższym paśmie amatorskim.

Zasadę systemu fazowego SSB ilustruje układ na rys. 8-3. System ten jest nieco prostszy od poprzedniego i nie wymaga stosowania kosztownego filtru kwarcowego. Pomocnicza częstotliwość nośna generatora kwarcowego lub VFO doprowadzana jest do przesuwnika fazowego, na którego wyjściu otrzymuje się dwie składowe przesunięte względem siebie o 90°. Podobnie też wstęga sygnału akustycznego ze wstępnego wzmacniacza m.cz. doprowadzana zostaje do szerokopasmowego przesuw-nika fazowego m.cz., na którego wyjściu pojawiają się dwie składowe przesunięte o 90°. Z kolei te cztery sygnały doprowadza się do dwóch modulatorów symetrycznych. Każda ze składowych akustycznych miesza się z odpowiednio przesuniętą w fazie częstotliwością nośną. W rezultacie obie składowe fali nośnej znoszą się w modulatorach i na wyjściu ich otrzymuje się po dwie składowe wstęg bocznych. Dwie z nich są w fazie zgodne, dwie zaś przesunięte o 180°. Ostatecznie na wejściu liniowego wzmacniacza wstępnego pojawi się wyłącznie wstęga zgodna w fazie. Wybór wstęgi dolnej lub górnej uzależniony jest od sposobu podłączenia wyjścia szerokopasmowego przesuwnika fazowego m.cz.

Falę nośną uzyskuje się w normalnym VFO, za którym włączone są stopnic powielające częstotliwość, tak że układ przesuwnika w.cz. i modulatory steruje się już częstotliwością roboczą nadajnika. Zmiany częstotliwości za modulatorami są oczywiście także możliwe, konieczne jest jednak wtedy stosowanie dodatkowego układu mieszającego z pomocniczym generatorem.

Ważną rolę odgrywają w układach SSB modulatory symetryczne. Przykład praktycznego rozwiązania układu modulatora symetrycznego z podwójną triodą przedstawiony jest na rys. 8-4. W układzie tym wy

Generator kwarcowy fn

Rys. 8-4. Modulator symetryczny z podwójną triodą

korzystuje się idealnie wyrównane triody, na siatki których doprowadza się symetrycznie sygnał a równolegle sygnał fali nośnej Dzięki symetrii obwodu anodowego znosi się fala nośna, a pozostają wstęgi boczne. Dokładne wytłumienie fali nośnej następuje po dostrojeniu za pomocą potencjometru 1 kQ.

W innych układach modulatorów symetrycznych stosuje się diody, najczęściej germanowe. Wada tych układów polega na konieczności przyłączania ich do obwodów o niewielkich opornościach wyjściowych,

li — Amni. uradzenia krótkofalowe 161