amat urz kr164

15. UKŁADY ZASILAJĄCE

15.1. Uwagi ogólne

Układy zasilające dostarczają odpowiednich napiąć do wszelkich obwodów urządzeń nadawczych i odbiorczych. Ze względu na źródło czerpanej energii elektrycznej rozróżnia się:

—    sieciowe urządzenia zasilające (sieć jednofazowa 50 Hz),

—    bateryjne urządzenia zasilające (baterie ^suchych ogniw’ i akumulatory).

Najczęściej stosuje się zasilanie sieciowe. Zasilanie bateryjne jest typowe dla urządzeń przenośnych i przewoźnych, zazwyczaj o mniejszej mocy.

Podstawową częścią składową każdego zasilacza sieciowego jest układ prostowniczy, przekształcający zmienne napięcie o częstotliwości 50 Hz na napięcie stałe. Zasilacz sieciowy dostarcza również obniżonego napięcia zmiennego dla obwodów żarzenia.

15,2. Prostownik jednopolówkowy, jednokierunkowy

Najprostszym układem prostowniczym i najczęściej stosowanym w urządzeniach nadawczo-odbiorczych o niewielkiej mocy i pobieranym prądzie rzędu 50 mA jest prostownik jednopolówkowy, jednokierunkowy (rys. 15-1 a). Częstotliwość podstawowej harmonicznej napięcia tętnień równa jest w tym układzie częstotliwości sieci; układ wymaga w^Tięc dość rozbudowanego, a więc i kosztownego przy większych prądach — układu filtrującego. Prostowniki jednopołówkowe spotykane są często w systemach zasilania bez transformatora sieciowego. Układy beztransformato-rowe nie są zalecane do stosowania w urządzeniach krótkofalowych, a to ze względu na trudność zrealizowania odpowiedniego uziemienia. Średni prąd wyprostow-any przez element prostowniczy (zawór) jest rów^rny prądow^Ti obciążenia zasilacza I₀. Ważne jest określenie amplitudy czynnego napięcia wstecznego na zaworze prostownika. Wynosi ona w przybliżeniu dla prostowmika jednopołów-kowego

U_B._5/ ~3 U„

przy czym:

U_HS/ — napięcie wsteczne (napięcie na zaciskach elementu prostowniczego w chwili nieprzewodzenia prądy),

U o — wyprostowane napięcie stałe na wyjf«iu prostownika.

Jako element prostowniczy można stosować lampę próżniową — diodę. diodę półprzewodnikową selenowy lub germanowy, a przy większych prądach — diodę gazowaną.

Element prostowniczy dobiera się pod względem amplitudy płynącego przez niego prądu. Amplitudę tę określa się w przypadku prostownika jednopołówkowego jako

W* H (5 -r- 7) Jo

Drugim czynnikiem decydującym przy wyborze elementu prostowniczego jest obliczone uprzednio napięcie wsteczne. Jeśli napięcie wsteczne

Rys. 15-1. Układ prostownika: a) jednopełówkowy; b) dwupołówkowy; c) mostkowy

przekracza dopuszczalną wartość dla pojedynczego elementu prostowni- . czego, stosuje się szeregowe połączenie większej liczby elementów. Przy stosowaniu diod półprzewodnikowych zaleca się bocznikowanie każdej z nich opornikiem 100 kQ. Oporniki równoległe powodują równomierny rózkład zwrotnego napięcia wzdłuż szeregowego łańcucha elementów prostowniczych.

Ponieważ element prostowniczy zasilany jest najczęściej z transformatora sieciowego, konieczne jest jeszcze określenie charakterystycznych dla niego wielkości, a mianowicie:

—    napięcie skuteczne wtórnego uzwojenia transformatora

U₂ ~(l-r 1,2) 17o

—    prąd skuteczny wtórnego uzwojenia

h *** (2 -h 2,2)I₀

—    prąd skuteczny pierwotnego uzwojenia

Ji~p(l,7-S-l,9)I₀

(p — przekładnia zwojowa transformatora). _325