adm
4

Istotnym źródłem poszerzenia o rosyjskie militaria okazały się skuteczne poszukiwania, godnych uwagi zabytkowych, przede wszystkim rosyjskich, obiektów uzbrojenia w starych twierdzach i klasztorach w kraju. W wyniku tych poszukiwań do Arsenału trafiło wiele szczególnie cennych militariów.

W pierwszej połowie XIX iv. intensywnie uzupełniano zbiory europejskie dzięki zakupom na aukcjach. Nabywano elementy uzbrojenia pochodzące z różnych regionów kontynentu, pozyskiwano całe kolekcje prywatne. Nabywcami w imieniu cara byli jego agenci. Właściciele zbioróv\^r często sami zwracali się do dworu proponując własne kolekcje, w skład których wraz z uzbrojeniem zachodnioeuropejskim wchodziły przedmioty innego pochodzenia. Wypada tu wspomnieć choćby o dołączonym do carskosielskiego Arsenału zbiorze militariów, należącym do znanego polskiego malarza Aleksandra Orłowskiego. W 1831 r. zbiory artysty, składające się głównie z XVII-, XVIII-wieczncj broni polskiej i rosyjskiej, zostały wykupione za 65 tys. rubli iv asygnatach-.

Nie małą rolę odgrywały w powiększaniu carskiej kolekcji prezenty wręczane Mikołajowi I. Pochodziły one od ludzi o najrozmaitszym statusie społecznym, od zwykłych chłopów i kupców, do monarchów europejskich i władców Wschodu. Wybitni rusznikarze epoki, za swój wielki zaszczyt uważali wręczanie carowi swoich najlepszych prac. Znając fascynacje Mikołaja I starą bronią, członkowie rodziny carskiej chętnie obdarowywali go osobliwymi dziełami sztuki rusznikarskiej minionych epok albo współczesnymi carowi.

^; Informacje o najwaznicj.sz.ych nabytkach dla Arsenału iv Carskim Siole, zakup kolekcji Aleksandra Orłowskiego, szczegółowo przedstawiony jest w fundamentalnym dziele /.nnnego rosyjskiego historyka bronio/.nawcy Eduarda Len za: Ukazu te/' otdelenija średnich' vekov i cpochi yoz.roźdenija. Ćast' 1: Sobranijc oniłij.i, Sankt Petersburg I ‘>08.

Wkrótce pomieszczenia Pałacu Aleksandrowskiego stały się zbyt ciasne. Wtedy „wysokim rozporządzeniem" imperatora z 31 stycznia 1834 r. dla przechowywania i eksponowania prywatnej kolekcji monarchy, postanowiono utworzyć specjalne muzeum. W latach 1741-1761, za czasów carycy Elżbiety Pictrowncj, w jednym z parków Carskiego Sioła wzniesiono pawilon myśliwski. Nieco później architekt A. Mene-las zbudował na miejscu tego pawilonu (stylizowany na średniowieczny) zamek myśliwski (Fot. 3). Jego wnętrza częściowo odbudowano, uwzględniając nowe przeznaczenie, dostosowane do potrzeb muzealnych. Już na początku lat czterdziestych XIX w. przekształcono budynek w muzeum, którego oficjalna nazwa brzmiała: „Carsko-sePskij muzcj-arsenal s sobranicm oruzia, pri-naclleźavśego Gosudaru-Imperatoru" („Carsko-siclskie muzeum-arsenal ze zbiorami broni należącymi do Monarchy-Impcratora"). Pod tą nazwą muzeum stało się bardzo znane. Kolekcja powiększała się, osiągając w 1840 r. trzy tysiące pozycji.

Oprócz różnych przedmiotów uzbrojenia w Arsenale (Fot. 4) przechowywano chorągwie, trofea, obrazy batalistyczne, książki z zakresu sztuki wojskowej i wicie innych przedmiotów mających związek z wojskowością. W określone dni tygodnia muzeum udostępniano publiczności. Pilnowanie porządku oraz troskę o bezpieczeństwo eksponatów zlecono grupie emerytowanych podoficerów, zaś prace restauracyjne wykonywali doświadczeni specjaliści: nadworny rusznikarz, znany mistrz Iwan Orlow, francuski jubiler K. Poque, angażowany był także francuski antykwariusz Franęois Jusl.

Ważną, jeśli nie najistotniejszą cechą wyróżniającą zbiory Arsenału w Carskim Siole na tle innych kolekcji czy muzeów starej broni, było kryterium doboru eksponatów. Preferowane były dzida o wysokiej wartości

14