ahomoludens9

gdy- będziemy musieli bliżej przypatrzyć się stosunkowi zabawy do czynności sakralnych.

Na razie jednak chodzi o zdefiniowanie cech formalnych, właściwych działaniu, jakie nazywamy zabawą. Wszyscy ba-: dacze kładą nacisk na bezinteresowny charakter zabawy. '-Tn coś, ćó' nie jest „zwyczajnym %^ósxS*,znajiuje się poza procesem bezpośredniego zaspokajania konieczności i żądz, a nawet proces ów przerywa. Wsuwa się w ciągłość owego procesu jako czynność tymczasowa. Przebiega ona sama przez się, dokonywana zaś jest dla zadowolenia, jakie mieści się w samym jej dokonywaniu. Tak przynajmniej przedstawia się nam zabawa jako rzecz sama w sobie i rozpatrywana w pierwszej instancji: jako intermezzo codziennego życia, jako zajęcie w okresie odpoczynku i dla odpoczynku. Lecz już z racji swej właściwości regularnie powracającej odmiany staje się akompaniamentem, uzupełnieniem, a nawet częścią samego życia w ogóle. Upiększa życie, uzupełnia je i w tej właśnie mierze jest niezbędna, niezbędna jako funkcja biologiczna dla poszczególnej osoby i niezbędna dla społeczeństwa z uwagi na zawarty w niej sens, ze względu na swoje znaczenie, na wartość wyrazu i z uwagi na związki duchowe i społeczne, które tworzy: słowem, jako funkcja (.kulturalna. Zaspokaja ideały wyrazu i współżycia. Posiada swoje miejsce w sferze, znajdującej się ponad czysto biologicznym procesem odżywiania się, parzenia i samoobrony. Określenie to wydaje się pozornie sprzeczne z faktem, iż w życiu zwierząt zabawy odgrywają tak wielką rolę w okresie parzenia się. Czyż bezsensowne byłoby jednak umieścić śpiew, tokowanie i puszenie się ptaków, podobnie jak zabawę człowieka, poza zasięgiem czystej biologii? Zabawa ludzka przynależy przecież, w każdym razie we wszystkich swoich wyższych formach, w których coś oznacza czy też coś święci, do sfery uroczystości i kultu — do sfery świętej.

A czy wskutek tęgo, że jest nieodzowna i służy kulturze, a nawet więcej jeszcze: sama staje się kulturą, zabawa zatraca swoją cechę bezinteresowności? Nie, ponieważ cele, którym służy, same znajdują się poza ^granicami bezpośrednio materialnych interesów) bądź" też indywidualnego zaspokojenia Życiowych konieczności. Jako uświęcona czynność zabawa olużyć może z pożytkiem grupie, lecz służy wówczas już w inny sposób i przy pomocy innych środków niż te, które zmierzają bezpośrednio do utrzymania życia.

Zabawa różni się od zwyczajnego życia swym miejscem 1 okresem swego trwania. QdręłmośóJęj i jjgraniczoność sta-ntrnią trzecią jej cechę ęhafófyerystyczną. ^Rozgrywa się" w obrębie określonych granic czasu i prżćsdzćM: RtWlłiRr tama w sobie swój przebieg i sens.

Jest to więc jeszcze jedna nowa, pozytywna cecha charakterystyczna zabawy. Zabawa, gra, rozpoczyna się i w pewnym określonym momencie .się „kończy". Zostaje „rozegrana". Dopóki się toczy, trwa ruch, wznoszenie się i opadanie, zmienność, określona kolejność, związywanie i rozwiązywanie. Bezpośrednio z owym ograniczeniem w czasie łączy się jednak dalsza, godna uwagi, cecha charakterystyczna. Zabawa przybiera natychmiast jako forma kulturowa ustalony kształt. Z chwilą gdy raz się rozegrała, pozostaje we wspomnieniu jako twór duchowy lub duchowy skarb, jest przekazywana i w każdej chwili może zostać powtórzona, albo bezpośrednio po zakończeniu, jak np. dziecinna zabawa, partia trick-tracka, wyścigi, albo też po dłuższej przerwie. Ta^po-wtarzalność jest jedną z najistotniejszych cech_ zabawy. Nie dotyczy jedynie źaDaiyy fako całości, lecz rakże wewnętrznej jej konstrukcji. We wszystkich niemal wyżej rozwiniętych formach zabawy elementy powtarzania, refrenu, odmiany kolejności tworzą coś w rodzaju wątku i kanwy.

Bardziej jeszcze uderzające od ograniczenia w czasie jest przestrzenne, ograniczenie zabawy. Każda zabawa rozgrywa się W obrębie miejsSTT terenu, który już uprzednio wytyczony został w sposób materialny, czy też tylko idealny, umyślnie, bądź też jakby sam przez się. I podobnie

23