Benveniste (14)

Emile Benveniste

dla wielu dyscyplin, od nauki o literaturze, sztuce, muzyce i historii powszechnej poczynając aż po logistykę i matematykę, tak aby na tej wspólnej płaszczyźnie nauki te mogły się skoncentrować wokół lingwistycznie określonego zespołu problemów”) (op. cit., s. 108). Lecz ten szeroki program pozostaje pobożnym życzeniem aż do momentu opracowania podstaw teoretycznych porównywania systemów. Tego właśnie próbujemy tutaj dokonać. Niedawno Charles Morris, Significalion and Significance (1964), s. 62, ograniczył się do spostrzeżenia, że dla wielu językoznawców, z których kilku cytuje, językoznawstwo stanowi część semiotyki, ale nie określa on sytuacji języka pod tym względem.

²⁴    Roland Harweg, Language and Musie, an Immanent and Sign Theoretic Approach („Foundations of Language”, [1968], 270 n.), stwierdza, że ”the sign theoretic approach is inadeąuate for the study of musie, for the only thing it can provide with regard to it are nega-tive statements — «negative» taken in a logical, not in an evaluative sense. Ali it can state may be com-prised in the statement that musie is not a significa-tional-representational institution as is language” („teo- ²¹ retyczne ujęcie znaku nie daje się zastosować do badań nad muzyką, ponieważ jedyną rzeczą, jakiej może w tym wypadku dostarczyć, są stwierdzenia negatywne — «negatywne» w sensie logicznym, a nie wartościującym. Wszystko, co potrafi powiedzieć, zawrzeć można w stwierdzeniu, że muzyka nie jest organizacją oznaczająco-przedstawiającą, jaką jest język”) (s. 273). Brakuje jednak temu stwierdzeniu oparcia w opracowaniu teoretycznym. Problem, który tutaj dyskutujemy, to właśnie intersemiotyczna ważność poję-²⁷ cia „znak”.

²⁵    Mieczysław Wallis: Sztuka śriedniowieczna jako język „Studia Estetyczne” 1965, r. 2, La notion de champ sć-

41

40

Semiologia języka mantiąue et son application a la thóorie de l’Art, "Sciences de l’art”, numer specjalny (1966), s. 3 n., czyni pożyteczne uwagi na temat znaków ikonicznych w sztuce średniowiecznej: wyróżnia tam „słownik” i reguły „składni”. Z pewnością można rozpoznać w rzeźbie średniowiecznej pewien repertuar ikoniczny, odpowiadający pewnym tematom religijnym, naukom teologicznym lub moralnym. Ale są to komunikaty konwencjonalne, wytworzone w równie konwencjonalnej topologii, w której figury zajmują miejsca symboliczne, zgodnie z potocznymi wyobrażeniami. Poza tym przedstawione sceny są ikoniczną transpozycją opowiadań lub przypowieści; odtwarzają zatem uprzednią werbalizację. Prawdziwy problem semiologiczny, który — o ile wiemy — nie został jeszcze postawiony, polegałby na wyjaśnieniu, w jaki sposób dokonuje się ta transpozycja wypowiedzi ustnej na wyobrażenie iko-niczne, jaka jest możliwa odpowiedniość między jednym systemem a drugim i w jakiej mierze ta konfrontacja mogłaby doprowadzić do określenia odpowiednio-ści między różnymi znakami.

* Możliwość rozszerzenia kategorii semiologicznych na techniki obrazu w sposób interesujący rozpatruje Ch. Metz, Essais sur la signification au cinćma (Paris 1968), s. 66 n., 84 n., 95 n. — J. L. Scheffer, Scćno-graphie d’un tableau (Paris 1969), zapoczątkowuje „lekturę” semiologiczną dzieła malarskiego i proponuje jego analizę analogiczną do analizy „tekstu”. Te poszukiwania ukazują budzenie się oryginalnej refleksji na temat zakresów i kategorii semioiogii niejęzy-kowej.

Erwin Panofsky: Architektura gotycka i scholastyka, tłum. P. Ratkowska. w tomie Siudia z historii sztuki, Warszawa 1971; por. uwagi P. Bourdieu we francuskiej publikacji tej rozprawy (Paris 1967, s. 152), gdzie