CCF20081129111

w wiedzy ekonomicznej XVII wieku, co w wiedzy ekono-:. micznej XIX wieku. W każdej formacji dyskursywnej znaj-⁵' dujemy specyficzny związek między nauką a wiedzą. Analiza archeologiczna, zamiast ustalać między nimi stosunek oparty na wykluczaniu lub usuwaniu (szukając tego, co w .i wiedzy wymyka się jeszcze i opiera nauce; tego, co w nauce jest jeszcze skompromitowane sąsiedztwem i wpływem j wiedzy), winna dokonać pracy pozytywnej i pokazać, jak nauka wpisuje się w podłoże wiedzy i w nim funkcjonuje.

Tutaj zapewne, w owej przestrzeni wspólnego układu, tworzą się i wyodrębniają związki pomiędzy ideologią a naukami. Włączanie się ideologii w dyskurs naukowy i ideologiczne funkcjonowanie nauk nie artykułuje się na poziomie . ich struktury idealnej (nawet jeśli może się w nich wyrażać w sposób mniej lub bardziej widoczny), ani na poziomie ich technicznego użycia w społeczeństwie (chociaż społeczeństwo może na nie oddziaływać), ani na poziomie świadomości podmiotów, które je budują: artykułuje się natomiast tam, gdzie nauka odcina się na tle wiedzy. Jeśli stawiamy zagadnienie stosunku ideologii do ■'nauki, to winniśmy go dostrzegać tam, gdzie nauka, nie utożsamiając się z wiedzą —- ale i nie usuwając jej ani nie wykluczając — lokuje się w niej, porządkuje niektóre jej przedmioty, systematyzuje niektóre modalności wypowiedzi, formalizuje pewne jej pojęcia i strategie; tam gdzie owa praca po części rozcina wiedzę, modyfikuje ją i na nowo rozdziela, po części zaś ją potwierdza i pozwala jej trwać; tam gdzie nauka znajduje sobie miejsce w jakiejś regularności dyskursu i tym samym rozwija się i funkcjonuje — lub nie — w całym polu praktyk dyskursywnych. Krótko mówiąc, problem stosunku ideologii do nauki to nie problem sytuacji czy praktyk, które nauka mniej lub bardziej świadomie odzwierciedla; to również nie problem jej ewentualnego zastosowania lub wszelkiego złego użytku, jaki można z niej zrobić: to problem jej istnienia jako praktyki dyskursywnej i jej funkcjonowania wśród innych praktyk.

Można ogólnie powiedzieć, pomijając wszelkie elementy pośredniczące i wszelką swoistość, że ekonomia polityczna odgrywa określoną rolę w społeczeństwie kapitalistycznym, że służy interesom klasy burżuazji, że została stworzona przez nią i dla niej, że wreszcie zachowuje piętno tego pochodzenia nawet w swoich pojęciach i w swojej architektur rze logicznej. Natomiast każdy dokładniejszy opis związków między strukturą epistemologiczną ekonomii a jej funkcją ideologiczną musi odwołać się do analizy formacji dyskursywnej, która ekonomię wprowadziła, oraz zbioru przedmiotów, pojęć i wyborów teoretycznych, które ta ostatnia miała opracować i usystematyzować; trzeba więc pokazać, jak praktyka, dyskursywna, która powołała podobną pożyty wność, funkcjonowała pośród innych praktyk, które mogły być natury dyskursywnej, ale również natury politycznej lub ekonomicznej.

Pozwala to wysunąć kilka twierdzeń:

1.    Ideologia nie wyklucza naukowości. Mało dyskursów dało tyle miejsca ideologii, co dyskurs kliniczny lub dyskurs ekonomii politycznej: nie jest to wystarczający powód, aby umieszczać zbiór ich wypowiedzi pod znakiem błędu, sprzeczności czy braku obiektywizmu.

2.    Sprzeczności, luki, błędy teoretyczne mogą sygnalizować ideologiczne funkcjonowanie jakiejś nauki (lub dyskursu aspirującego do naukowości); mogą pozwolić określić, w którym punkcie konstrukcji funkcjonowanie to się przejawia. Ale analizy tego funkcjonowania należy dokonać na poziomie pozytywności i związków między regułami formacyjnymi a strukturami naukowymi.

3.    Wprowadzając korekty, prostując błędy i uściślając swoje formalizacje, dyskurs nie przecina tym samym, w sposób konieczny, swego związku z ideologią. Jej rola nie zmniejsza się w miarę, jak postępuje ścisłość i rozprasza się fałsz.

4.    Zbadać ideologiczne funkcjonowanie nauki, aby je ukazać i zmodyfikować, nie znaczy to wydobyć na światło dzienne założenia filozoficzne, jakie mogą w niej tkwić, nie znaczy to powrócić do podstaw, które ją umożliwiły i które czynią ją prawomocną: to tyle, co poddać ją analizie jako formację dyskursywną, to tyle, co zwrócić się nie do ograniczeń formalnych jej twierdzeń, ale do systemu formacyjnego jej przedmiotów, typów wypowiadania, pojęć i wyborów teoretycznych. Znaczy to ująć ją jako praktykę pośród innych praktyk.

d) Progi i ich chronologia

W formacji dyskursywnej możńa opisać kilka różnych poziomów wynurzenia. Moment, w którym praktyka dyskursywna indywidualizuje się i uzyskuje niezależność, a więc

225

15 Archeologia wiedzy