CCF20081206054

Gra na /.wlokę - zwłaszcza odwlekanie realizacji polecenia lub wywiązanie się z obietnicy w nadziei, że albo warunki zmienią się na lepsze, albo cala sprawa zostanie zapomniana.

Mobilizowanie wsparcia po drugiej stronie - to rozbijanie grupy uczniów, zjednanie sobie niektórych z nich, najlepiej nieformalnego przywódcy. Uczniowie mogą robić coś podobnego w celu rozbijania jednolitego frontu nauczycieli. Mobilizowanie wsparcia jest jednak zawsze dla uczniów dość trudne.

Obrażanie, poniżanie - to jakby podważanie tożsamości przeciwnika. Technika ta jest często stosowana przez nauczycieli. Mamy z nią do czynienia, gdy starsi uczniowie dowiadują się. że zachowują się jak smarkacze, gdy chłopcom mówi się, że zachowują się jak dziewczynki itp.

Pochlebstwo- chwalenie nie za coś, ale po to, by usposobić przychylnie. Uczniowie mają możliwość apelowania do własnej próżności nauczyciela.

Rozśmieszanie i zamiana pracy w rodzaj zabawy - to powodowanie, by praca była milsza.

Pomaganie - to z kolei powodowanie, by praca była lżejsza, łatwiejsza i bardziej znośna.

Zastanów się.

Które z przedstawionych w tym podrozdziale technik negocjacji uważasz za najbardziej skuteczne? Czy uważałbyś za wskazane porozmawianie z uczniami o negocjacjach tak, by przyszłe negocjacje były podejmowane bardziej świadomie?

11.4 Humor

Strategiczne

wykorzystanie

Humor może być traktowany w klasie jako strategia, a może też być wyrazem autoekspresji. Ze względu na „strategiczne wykorzystanie humoru" można wyodrębnić cztery jego rodzaje: humoru - humor stosowany jako broń w konflikcie jest zasadniczo wyrazem agresji',

-    humor stosowny jako środek kontroli, na przykład satyra, ma charakter zapobiegawczy, służy powstrzymaniu osoby przed pewnym działa niem:

-    humor wzajemnie akceptowany jest wyrazem solidarności, dobrodnsz-nośei i przyjaźni',

-    humor przynoszący społeczne odreagowanie daje chwilowe oderwanie sit; od powagi i koncentracji związanej z realizowanym zadaniem. Ten rodzaj humoru jest. w klasie niezbędny, ponieważ ułatwia realizowanie zadań umysłowych, przeciwdziałając zmęczeniu.

Gdy nauczyciel mówi coś, co ma być dowcipne, musi on określić sytuację jako nadającą się do powiedzenia czegoś śmiesznego. To samo czyni audytorium i osoby będące celem dowcipu. „Określenie" sytuacji przez audytorium nie zawsze jest identyczne z określeniem dokonanym przez nauczyciela.

„Odegranie" humoru zawsze mówi wiele o tym, jaki są zdolności aktorskie humorysty, umiejętność doboru słów, akcent, wyobraźnia, a także repertuar dowcipów, spośród których wybiera się te pasujące do sytuacji. Istotny jest też nastrój humorysty.

Gdy używa się humoru jakci zachowania agresywnego, wyrażającego wrogość w stosunku do ucznia lub grupy, obiekt humoru zawsze zimjtlu je się w klasie. Przy innych rodzajach humoru nie musi być obecna osoba, do której miałby on być skierowany.

Humor jako zawór bezpieczeństwa

Większość nauczycieli stara się określić pewne granice, w ramach których humor, ich zdaniem, jest dopuszczalny. Są na przykład nauczyciele, którzy chętnie pożartują z dziećmi na przerwach, ale nic będą tego robić w klasie. Są też nauczyciele, którzy świadomie operują humorem w klasie jako środkiem odpoczynku między pracą a momentami napięcia. Humor spełnia wtedy rolę specjalnie ustawionego zaworu bezpieczeństwa.

Zastanów sif...

Czy masz jakieś przykłady na to, że nauczyciel, który lubi z klasą po-żartować, jest bardziej łubiany?

Czy jest on również skuteczny w nauczaniu jak ten, który jest zawsze poważny?

11.5. Dynamika i zmienność strategii

Przedstawione w poprzednich podrozdziałach opisy pokazują znaczną różnorodność strategii, jakie mogą być stosowane przez uczniów i przez nauczycieli. To jednak, że różne osoby stosują odmienne strategie, zależy od kilku czynników, wśród których czynnik określany mianem „wiek" czy „stopień rozwoju” odgrywa role bodajże najważniejszą, może nawet ważniejszą od pewnych skłonności osobowościowych, które zwykle uważa się za odpowiedzialne za wybór takiego czy innego postępowania.

Wpływ rozwoju na dobór strategii

Związek strategii z rozwojem może być rozpatrywany wielorako. Załóżmy, że człowiek w miarę rozwoju psychicznego i społecznego stopniowo nabiera zdolności do roztropnego kierowania własnymi czynami i do podejmowania działań z odpowiedzialnością. Jeśli tak jest naprawdę, to można się spodziewać, że modyfikacja strategii nauczycielskich w czasie pobytu ucznia w szkole będzie miała kierunek liniowy - przechodząc od strategii ścisłego kierowania do strategii, w obrębie których uczy się go partycypować w podejmowaniu decyzji. Jest to więc droga rozwojowa od strategii dominacji do strategii jawnie negocjacyjnych, albo używając nieco innej terminologii, od autokratycznego do demokratycznego stylu kierowania. Tego rodzaju zmienność byłaby zgodna z maksymą sformułowaną przez francuskiego pedagoga Andre Berge: „Wychowawca pracuje po, żeby stać się niepotrzebnym".

Dynamika zmienności strategii

Jest jednak coś takiego w praktyce szkól, co powoduje, że tak zarysowana droga rozwojowa wydaje się często nierealna, a w każdym razie bardzo trudna do realizacji. Jest to prawdopodobnie związane z następującą okolicznością. W trakcie uczęszczania do szkoły zmniejsza się u ucznia motywacja do lego uczęszczania. Przeprowadzone w różnych krajach badania nad strategiami uczniowskimi pokazują, że w większości przypadków na progu kontaktów ze szkołą dzieci mają tendencję do podporządkowania się wymogom nauczycieli z wiarą, że oto zaczyna się jakiś nowy okres, w którym można spodziewać się czegoś ciekawego (podporządkowanie optymistyczne). W dalszym etapie pojawia się przy-