CCF20081226012

748

Zbigniew Pietrasiński

nazwany „Ogólnym Testem Klasyfikacyjnym”. (Jest to dobrze sprawdzony, wysoce diagnostyczny test używany podczas II wojny światowej w armii amerykańskiej pod nazwą Army General Classification Test). Próbkę zadań zaczerpniętych z instrukcji wprowadzającej tego testu i charakteryzujących się małym stopniem trudności przedstawia rysunek 229.

Test ten składa się z trzech rodzajów zadań badających: thurstoneWski czynnik werbalny (V), liczbowy (N) i przestrzenny (S). Zadań jest w sumie 150, po 50 każdego rodzaju. Ułożone są one w przeplatające się bloki, po kilka zadań jednego rodzaju w bloku. Układ zadań jest spiralny, to znaczy kolejne zadania każdego typu są coraz trudniejsze. Wynik obliczany jest łącznie dla wszystkich rozwiązanych zadań, bez wyróżniania ich rodzajów.

Nowe badania nad diagnozą zdolności twórczych przemawiają na korzyść stosowania testów wieloczynnikowych.

Cenionym niewerbalnym testem inteligencji jest test J.C. Ravena (Progressive Matri-ces Tests). W odróżnieniu od testów indywidualnych typu binetowskiego jest to test grupowy. Składa się on z 60 zadań o wzrastającej trudności (patrz rys. 230), z których każde wymaga uzupełnienia luki w rysunku, złożonym z reguły z 9 figur. Test można stosować zarówno do badania dzieci, jak i dorosłych, koreluje on wysoko ze skalą Bineta-Simona (0,86) i Termana-Merrill (0,85). B. Homowski stwierdził wysoką korelację omawianego testu z testem matematycznym ze Skali Inteligencji Otisa. Współczynnik korelacji wynosi 0,87 dla chłopców i 0,67 dla dziewcząt (Hornowski, 1970). Test Ravena wymaga przede wszystkim wykrywania relacji (co, według definicji Spearmana stanowi istotę inteligencji) i to na materiale, o którym trudno powiedzieć, aby był niejednakowo dostępny i zrozumiały dla osób badanych o różnym poziomie wykształcenia szkolnego. Jest to niezwykle ważna i cenna zaleta. Poszukiwanie jej doprowadziło do prób wyróżnienia i konstruowania specjalnej klasy testów „neutralnych kulturowo”. Szczególną wagę przywiązuje do tego rodzaju testów R.B. Cattell, widząc w nich narzędzie badania wrodzonej inteligencji płynnej (g_f).

Możliwość stworzenia takich testów podawana jest w wątpliwość przez P. Vernona (1969) i innych autorów. Realne i celowe jest wszakże dążenie do wyeliminowania z prób badających niektóre zdolności wszelkich pojęć i wiadomości, co do których można wątpić, czy są znane wszystkim osobom badanym z danej populacji, bez względu na ich pochodzenie społeczne i wykształcenie. Przykłady testów uważanych przez Cattella za neutralne kulturowo przedstawia rysunek 231.

Podstawy ogólnej teorii zdolności

Omówione wyżej koncepcje i badania nad inteligencją przyczyniły się w największej mierze do stworzenia podstaw ogólnej teorii zdolności.

W pracach na temat zdolności wymieniane są najczęściej takie instrumentalne, podmiotowe czynniki sprawności, jak „zadatki”, „zdolności ogólne”, „zdolności specjał-