CCF20081226014

750

iCSp (Abilities)
Zdolności ograniczające.		Czynniki po-
(Powers)		średniczące
		(Agencies)
1	II	III
Zdolności cen—	Zdolności
tralne (g>	lokalne (p)
(Capacities>	(Provincials)	Czynniki pośredniczące (a)
		Trans-	Efekto-
		ferowe	ryczne

Czynniki wspomagające spoza sprawności: Motywacja Osobowość i in.

Zmfenne obserwowalne: aktualne osiągnięcie (Actual Pedormances)

V„ V₂, V₃.... V_n

Zbigniew Pietrasiński

Rys. 232. Podstawowe typy czynników sprawności w ujęciu triadowej teorii zdolności.

lizowanej” (a_s), czyli nabytej, w odróżnieniu od inteligencji płynnej, zdeterminowanej genetycznie i należącej do klasy zdolności centralnych. Pierwsze dwie wymienione klasy czynników są — zdaniem Cattella — „zdolnościami ograniczającymi” w tym sensie, że limitują one w pewnych granicach efekty uczenia się.

Klasyfikacja powyższa, jak podkreśla Cattell, nie jest wszakże tożsama z podziałem czynników sprawności na wrodzone i nabyte lub ogólne i specjalne. Poziom indywidualny czynników należących do każdej z wymienionych klas zależy zarówno od dziedziczności, jak i środowiska. Podstawowe różnice dotyczą stopnia tej zależności. Cattell twierdzi, że zdolności centralne prawdopodobnie w stopniu minimalnym zależą od uczenia się. Otoczenie wpływa na nie głównie za pośrednictwem procesów fizjologicznych. Na przeciwnym biegunie znajdują się czynniki pośredniczące. Zdolności lokalne zajmują miejsce pośrednie jako te, które kształtowane są wydatnie zarówno przez dziedziczność, jak i doświadczenie jednostki.

Czynniki pośredniczące powstają w wyniku wielokrotnego stosowania zdolności płynnej (z klasy zdolności centralnych) do uczenia się w określonej sytuacji kulturowo--środowiskowej.

Podstawowe twierdzenia Cattella na temat funkcji wyróżnionych przezeń klas czynników są następujące:

1.    Klasa trzecia, czyli czynniki pośredniczące, odgrywa w warunkach życia cywilizowanego rolę instrumentów (środków), służących np. do zaspokajania podstawo-' wych, ergicznych celów życiowych.

2.    W konstruowaniu tych instrumentów wykorzystywana jest inteligencja płynna (generał fluid ability), występująca jako czynnik drugiego stopnia.

3.    Jednorodność systemu czynników pośredniczących (nawyków, sądów itp.) wynika z jednorodności przyswajanych doświadczeń.

Czynnik g/ ma wpływ na rozwój każdego a, np. nawyku umysłowego, który zależy od spostrzegania relacji. W odniesieniu do takich nawyków poziom indywidualny g_f współokreśla szybkość uczenia się.